De stijging van de zeespiegel is een van de meest onmiddellijke gevolgen van de klimaatverandering, zoals onlangs nog is gebleken uit de dringende verzoeken van de leiders van eilandstaten op de COP26-top. Wereldwijde metingen van de stijging van de zeespiegel zijn absoluut noodzakelijk voor het onderbouwen van het mondiale beleid en voor strategieën ter bescherming van kustlijnen en laaggelegen gebieden. Het meten van minieme verschillen in de hoogte van het zeeoppervlak vanuit de ruimte is geen gemakkelijke taak - maar dat is precies wat de Copernicus Sentinel-6 Michael Freilich-satelliet doet. Na een jaar uitvoerig testen levert deze nieuwe missie nu 's werelds nauwkeurigste gegevens over de stijging van het zeeniveau.

Gegevens van ESA's Gaia-missie herschrijven de geschiedenis van ons melkwegstelsel, de Melkweg. Wat traditioneel werd gezien als satellietstelsels van de Melkweg, blijken nu grotendeels nieuwkomers te zijn in onze galactische omgeving. Een dwergstelsel is een verzameling van tussen de duizend en enkele miljarden sterren. Decennia lang werd algemeen aangenomen dat de dwergsterrenstelsels die de Melkweg omgeven satellieten zijn, wat betekent dat zij in een baan om ons melkwegstelsel zijn gevangen en al vele miljarden jaren onze constante metgezellen zijn.

Vanaf zijn uitkijkplaats hoog boven de atmosfeer van de aarde heeft de Hubble-ruimtetelescoop van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA de grote rondreis van dit jaar door het buitenste zonnestelsel voltooid en scherpe beelden teruggestuurd die een aanvulling vormen op de huidige en vroegere waarnemingen van interplanetaire ruimtevaartuigen. Dit is het rijk van de reuzenplaneten, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus, die zich uitstrekken tot 30 keer de afstand tussen de aarde en de zon. In tegenstelling tot rotsachtige aardse planeten zoals de aarde en Mars, die dicht tegen de warmte van de zon aan schurken, bestaan deze verre werelden meestal uit kille gasvormige soepen van waterstof, helium, ammoniak, methaan en diep water rond een opeengepakte, intens hete, compacte kern.

NASA heeft een nieuwe aardwetenschappelijke missie geselecteerd die het gedrag van tropische stormen en onweersbuien zal bestuderen, inclusief hun invloed op weer- en klimaatmodellen. De missie wordt een verzameling van drie zogeheten 'SmallSats', die in nauwe coördinatie vliegen, genaamd Investigation of Convective Updrafts (INCUS), en zal naar verwachting in 2027 worden gelanceerd als onderdeel van NASA's Earth Venture Program.

Met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) hebben astronomen een klein zwart gat buiten ons Melkwegstelsel weten op te sporen, door te kijken naar hoe het de beweging van een ster in zijn nabijheid beïnvloedt. Het is voor het eerst dat deze detectiemethode is gebruikt om een zwart gat buiten ons Melkwegstelsel te ontdekken. De methode zou van cruciaal belang kunnen zijn voor het opsporen van verborgen zwarte gaten in de Melkweg en in nabije sterrenstelsels, en zou licht kunnen werpen op de manier waarop deze geheimzinnige objecten ontstaan en evolueren. Het pas ontdekte zwarte gat hield zich schuil in NGC 1850, een verzameling van duizenden sterren op ongeveer 160.000 lichtjaar afstand in de Grote Magelhaense Wolk, een klein buurstelsel van de Melkweg.

Gletsjers over de hele wereld hebben in een halve eeuw meer dan negen biljoen ton ijs verloren. Hoe zullen de gletsjers er de komende decennia uitzien? "Alles hangt af van wat de mens nu doet op het gebied van broeikasgasemissies", zo luidt de boodschap van een wetenschapper tijdens een door ESA geleide expeditie naar de Gorner gletsjer in Zwitserland, een van de grootste ijsmassa's in de Alpen.

Een nieuwe ontdekking werpt licht op de manier waarop fluor, een element dat als fluoride in onze botten en tanden zit, in het heelal wordt geproduceerd. Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), waarin de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een partner is, heeft een team van astronomen dit element ontdekt in een sterrenstelsel dat zo ver weg is, dat het licht er meer dan twaalf miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Het is voor het eerst dat fluor in zo’n ver sterren-vormend sterrenstelsel is waargenomen.

Voor het eerst zijn er tekenen gevonden van een planeet die een ster buiten het Melkwegstelsel doorkruist. Dit intrigerende resultaat, waarbij gebruik is gemaakt van NASA's Chandra X-ray Observatory, opent een nieuw venster voor het zoeken naar exoplaneten op grotere afstanden dan ooit tevoren. De mogelijke exoplaneet kandidaat bevindt zich in het spiraalstelsel Messier 51 (M51), ook wel het Draaikolkstelsel genoemd vanwege zijn kenmerkende profiel. Exoplaneten worden gedefinieerd als planeten buiten ons zonnestelsel. Tot nu toe hebben astronomen alle andere bekende exoplaneten en kandidaten in het Melkwegstelsel gevonden, bijna allemaal op minder dan ongeveer 3 000 lichtjaar van de aarde. Een exoplaneet in M51 zou ongeveer 28 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd zijn, wat betekent dat hij duizenden keren verder weg zou zijn dan die in de Melkweg.

Sterrenkundigen wisten al dat onze eigen Melkweg is gegroeid door kleinere sterrenstelsels op te slokken. Maar nu heeft een team van Italiaans-Nederlandse onderzoekers aangetoond dat een klein buursterrenstelsel van de Melkweg op zijn beurt ook weer een, nog kleiner, sterrenstelsel uit een andere omgeving heeft ingelijfd. De onderzoekers publiceren hun bevindingen maandag in het vakblad Nature Astronomy. Volgens de heersende theorie zijn grote sterrenstelsels zoals onze Melkweg ontstaan door samensmeltingen met kleinere sterrenstelsels. De afgelopen jaren zijn daarvoor de bewijzen gevonden voor onze Melkweg dankzij de Gaia-satelliet. Een Italiaans-Nederlands team van onderzoekers wilde het vermoeden aantonen dat kleine sterrenstelsels op hun beurt ook weer uit nog kleinere stelsels bestaan.

Een internationaal team van wetenschappers onder Nederlandse leiding heeft met behulp van radiotelescopen negentien rode dwergsterren ontdekt die onverwacht radiogolven uitzenden. De uitbarstingen ontstaan mogelijk door interactie met exoplaneten. De resultaten van het onderzoek staan in twee wetenschappelijke publicaties. De wetenschappers zochten naar poollicht bij rode dwergsterren met behulp van LOFAR. Dat is de krachtigste radiotelescoop ter wereld met het centrum in het Drentse Exloo. Een jaar geleden was door hetzelfde team het eerste poollicht bij een ster ontdekt en dat smaakte naar meer.