Een zwakke zone in het magnetisch veld van de aarde, dat gekend is als de 'South Atlantic Anomaly', is de afgelopen tien jaar met een oppervlakte ter grootte van ongeveer de helft van het Europese vasteland gegroeid. Dat blijkt uit gegevens die de afgelopen 11 jaar zijn verzameld door de Swarm-satellietconstellatie van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.
Swarm houdt sinds 2014 een regio in de gaten die bekendstaat als de Zuid-Atlantische Anomalie, en wetenschappers hebben onlangs een nieuwe studie over dit gebied gepubliceerd waaruit blijkt dat de anomalie zich niet alleen naar het oosten heeft uitgebreid, maar sinds 2020 ook sneller verzwakt. “De verandering verloopt anders in de richting van Afrika dan in de buurt van Zuid-Amerika. Er gebeurt iets bijzonders in deze regio waardoor het veld sterker verzwakt”, aldus hoofdauteur Chris Finlay, hoogleraar geomagnetisme aan de Technische Universiteit van Denemarken, in een verklaring van ESA. Geologische monsters tonen aan dat de Zuid-Atlantische Anomalie al ongeveer 11 miljoen jaar bestaat, maar pas sinds het begin van het ruimtetijdperk heeft deze echt het potentieel om schade te veroorzaken.
Dat komt omdat het magnetisch veld van de aarde helpt om geladen deeltjes afkomstig van de zon tegen te houden, deeltjes die satellieten of zelfs het internationale ruimtestation ISS kunnen bombarderen met schadelijke straling. Wanneer deze ruimtevaartuigen over de Zuid-Atlantische anomalie vliegen, is de beschermende barrière van de aarde zwakker, waardoor meer van die straling hen kan bereiken en mogelijk schade kan toebrengen of storingen kan veroorzaken in de communicatie met de missieleiders op de grond. Het magnetisch veld van de aarde wordt geproduceerd door het draaiende gesmolten ijzer in de kern, dat krachtige elektrische stromen genereert die zich uitstrekken tot in de ruimte. Volgens de wetenschappers achter de nieuwe studie zijn er “vreemde patronen” in het gebied tussen de gesmolten buitenkern van de aarde en de rotsachtige mantel, waar het magnetisch veld van onze planeet zich vreemd gedraagt. “Onder de Zuid-Atlantische Anomalie zien we onverwachte gebieden waar het magnetisch veld, in plaats van uit de kern te komen, teruggaat naar de kern. Dankzij de Swarm-gegevens kunnen we zien dat een van deze gebieden zich westwaarts over Afrika verplaatst, wat bijdraagt aan de verzwakking van de Zuid-Atlantische Anomalie in deze regio”, aldus Finlay in de verklaring van ESA.
Hoewel het magnetisch veld van de aarde lijkt te verzwakken en te groeien boven de Zuid-Atlantische Anomalie, zijn er volgens gegevens van de Swarm-satelliet andere gebieden waar het lijkt te versterken. Het is versterkt in een gebied boven Siberië, met een groei die vergelijkbaar is met de omvang van Groenland, maar een ander sterk gebied boven Canada is gekrompen met een oppervlakte die bijna zo groot is als India. Swarm heeft ook onthuld dat de magnetische noordpool zich sinds ten minste het midden van de 19e eeuw in de richting van Siberië heeft verplaatst, weg van Canada. Aangezien veel navigatiesystemen (zoals kompassen) voor hun oriëntatie afhankelijk zijn van de magnetische noordpool, kan deze verschuiving mogelijk gevolgen hebben voor de praktijk.
Uiteindelijk zeggen wetenschappers dat deze nieuwe studie laat zien hoe complex het magnetisch veld van onze planeet is en hoe belangrijk ruimtevaartuigen zoals Swarm zijn om ons inzicht te geven in de aard ervan. “Als je het magnetisch veld van de aarde wilt begrijpen, is het belangrijk om te onthouden dat het niet zomaar een simpele dipool is, zoals een staafmagneet. Alleen met satellieten zoals Swarm kunnen we deze structuur volledig in kaart brengen en zien hoe deze verandert”, aldus Finlay. De drie Swarm-satellieten werden in november 2013 gelanceerd met een Russische raket vanaf het Plesetsk Cosmodrome. Sindsdien hebben ze volgens ESA “de langste ononderbroken reeks magnetische veldmetingen vanuit de ruimte” geleverd.
Bron: Space.com
