Mira-veranderlijken, vernoemd naar de ster Mira (ook bekend als Omicron Ceti) die in de 16e eeuw werd ontdekt, zijn rode reuzensterren in de laatste fase van hun leven. Ze bevinden zich in een stadium waarin hun kern niet langer nieuwe waterstof of helium kan fuseren zoals in hun hoofdreeksfase. Hierdoor beginnen de buitenlagen van de ster op te zwellen en in te krimpen, waardoor de ster periodiek helderder en zwakker wordt. Deze helderheidsvariaties zijn zeer opvallend: sommige Mira-sterren kunnen in slechts enkele maanden tot wel 1.000 keer in helderheid veranderen, waardoor een ster die soms nauwelijks zichtbaar is met het blote oog, op zijn helderste moment gemakkelijk zichtbaar wordt. De periodes van deze variaties liggen meestal tussen de 80 en 1.000 dagen.
Mira-veranderlijken zijn meestal rode reuzen, met lage oppervlaktetemperaturen tussen de 2.000 en 3.000 graden Celsius, wat hun roodachtige gloed verklaart. Ze hebben een enorme straal, vaak honderden keren groter dan de zon, en verliezen geleidelijk massa door krachtige sterrenwinden. Deze massa-uitstoot draagt bij aan het vormen van stof en gas in de interstellaire ruimte, waarmee Mira-sterren een belangrijke rol spelen in de verrijking van het heelal. De ster Mira in het sterrenbeeld Walvis is de eerste veranderlijke ster die systematisch werd bestudeerd. Zijn helderheid varieert van magnitude 2 tot 10 over een periode van ongeveer 332 dagen. Dit betekent dat hij soms duidelijk zichtbaar is aan de nachtelijke hemel en andere keren volledig onzichtbaar voor het blote oog. Dankzij Mira konden astronomen beter begrijpen hoe sterren in hun late levensfase functioneren.
Het belang van Mira-veranderlijken
Mira-veranderlijken zijn niet alleen mooi om te observeren; ze zijn ook wetenschappelijk waardevol. Hun periodieke helderheidsveranderingen maken ze tot “standaardkaarsen” voor bepaalde afstanden in de Melkweg. Bovendien geven ze inzicht in de processen van steruitzetting, massa-verlies en sterdustproductie, die cruciaal zijn voor de chemische evolutie van het heelal.
Enkele bekende voorbeelden van Mira-veranderlijke sterren:
- Mira (Omicron Ceti)
De prototype Mira-veranderlijke in het sterrenbeeld Walvis. Helderheid varieert van magnitude 2 tot 10 over een periode van ongeveer 332 dagen. - R Leonis
Gelegen in het sterrenbeeld Leeuw, met een helderheidsvariatie van magnitude 4,4 tot 10,3 en een periode van ongeveer 310 dagen. - R Hydrae
Een rode reus in het sterrenbeeld Waterslang, helderheid varieert van magnitude 3,5 tot 10,6, met een periode van ongeveer 390 dagen. - T Cephei
Te vinden in het sterrenbeeld Cepheus, helderheidsvariatie van magnitude 5,2 tot 11,3, met een periode van ongeveer 388 dagen. - χ Cygni (Chi Cygni)
Een van de helderste Mira-veranderlijken in het noordelijk halfrond, variërend van magnitude 3,3 tot 10,9 met een periode van 405 dagen.
