Als de voorspellingen en prognoses uitkomen, kan er eind september, begin oktober van dit jaar een prachtige komeet aan de sterrenhemel verschijnen. We hebben het over komeet C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS, die begin vorig jaar werd ontdekt en waar heel wat amateur-astronomen en astrofotografen met veel spanning naar uitkijken. De eerste tekenen wijzen erop dat dit wel eens de beste komeet van de laatste jaren zou kunnen zijn... als hij het perihelium overleeft, het punt dat het dichtst bij de zon is gelegen.
De komeet werd gezamenlijk ontdekt door het Tsuchinshan (Purple Mountain) observatorium in China en het ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System) hemelonderzoek op 9 januari 2023. Latere 'voorontdekking'-beelden dateren uit 2022. De komeet werd ontdekt op 7,2 Astronomische Eenheden (AE) buiten het zonnestelsel, voorbij de baan van Jupiter. Dit is altijd een goed teken voor hoe de komeet zich zal gedragen tijdens de nadering. Vroege schattingen schatten de omlooptijd van de komeet op 80.000 jaar. Latere verfijningen van de baan schatten hem nu op miljoenen jaren. Dit betekent dat C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS waarschijnlijk een eerste bezoeker van de Oortwolk is en nieuw zou moeten zijn. Dat is weer een pluspunt en altijd goed voor de activiteit van een komeet.
Het pad van de komeet lijkt tot en met september stationair te blijven in het sterrenbeeld Sextans, terwijl hij op ons afkomt, gezien vanaf ons uitkijkpunt in de ruimte. De komeet bevindt zich in een retrograde baan om de zon met een hoge inclinatie van 139º. Het perihelium ligt op 27 september op 0,39 AE van de zon binnen de apheliumafstand van Mercurius en de komeet nadert de aarde op 12 oktober op 0,472 AE (70,6 miljoen kilometer) afstand. Waarnemers op het zuidelijk halfrond kunnen de komeet vanaf half september kort zien. De beste show voor mensen in het noorden begint in de laatste week van september tot de eerste week van oktober, wanneer de komeet ongeveer 10 graden boven de oostelijke horizon staat in de ochtendschemering. De slanke afnemende maansikkel paart met de komeet op de ochtenden van 30 september en 1 oktober. We krijgen ook een blik op komeet Tsuchinshan-ATLAS dankzij de gezamenlijke SOHO-missie voor zonneobservatie, die van 7 tot 10 oktober 2024 door het gezichtsveld van LASCO C3 trekt. Daarvandaan zal de komeet eind oktober aan de avondhemel te zien zijn, als hij weer binnen het bereik van verrekijkers komt en het zonnestelsel verlaat, misschien om nooit meer terug te keren.
Bovenstaande grafiek toont de huidige helderheid van de komeet (zwarte en blauwe stipjes) aan de hand van waarnemingen.
De groene lijn is een helderheidsvoorspelling - Illustratie: astro.vanbuiten.nl
Er is al heel wat te doen geweest over deze komeet. Hoe helder zal komeet Tsuchinshan-ATLAS zijn bij het perihelium? Dat is ongetwijfeld de belangrijkste vraag die elke amateur-astronoom zich momenteel stelt. De komeet leek begin 2024 ondermaats te presteren op het gebied van helderheid, wat suggereerde dat een breuk of het uit elkaar vallen van de komeet aanstaande zouden kunnen zijn. Op het moment dat dit artikel werd geschreven (21 augustus 2024) staat de komeet weer op de verwachte lichtcurve nabij magnitude +8. Kometen komen vaak niet overeen met voorspellingen en kunnen niet aan de verwachtingen voldoen... we herinneren ons allemaal komeet ISON in 2013. Aan de andere kant, herinner je je F3 NEOWISE in 2020, die de verwachtingen zelfs overtrof? Er is één factor die de zichtbaarheid van komeet Tsuchinshan-ATLAS zal bevorderen rond de nadering van de aarde: de helderheid van de komeet kan een beetje worden geholpen door een effect dat bekend staat als voorwaartse verstrooiing. En bij een goed geplaatste uitbarsting kan de helderheid natuurlijk nog verder toenemen.
Houd er rekening mee dat, net als bij deep-sky objecten, al die kostbare magnituden van een komeet worden 'uitgesmeerd' over een schijnbaar oppervlak. We denken meestal dat de grenswaarde voor sterren met het blote oog bij een goede donkere hemel +6 is, maar een komeet is meestal pas met het blote oog zichtbaar vanaf ongeveer magnitude +3. Dit is ook het punt waarop een bepaalde komeet helder genoeg wordt om met het blote oog te worden gezien. Dit is meestal ook het punt waarop een bepaalde komeet helder genoeg wordt om samen met voorgrondobjecten vast te leggen, wat altijd een fotogeniek beeld geeft.
Enkele belangrijke data voor komeet Tsuchinshan-ATLAS:
- 7 september: de komeet is zichtbaar aan de ochtendhemel
- 27 september: de komeet bereikt het perihelium
- 28 september: de komeet is zichtbaar in het sterrenbeeld Leeuw (Leo)
- 4 oktober: de komeet is zichtbaar in het sterrenbeeld Maagd (Virgo)
- 11 oktober: de komeet wordt zichtbaar aan de avondhemel
- 15 oktober: de komeet is zichtbaar in het sterrenbeeld Kop van de Slang (Serpens Caput)
- 16 oktober: de komeet is zichtbaar 1° naast de bolvormige sterrenhoop Messier 5
- 19 oktober: de komeet is zichtbaar in het sterrenbeeld Slangendrager (Ophiuchus)
- 10 november: de komeet bevindt zich in het sterrenbeeld Staart van de Slang (Serpens Cauda)
De komeet Tsuchinshan-ATLAS gefotografeerd op 1 augustus 2024 vanuit Namibië - Foto: Pepe Chambo
