De aarde is niet de enige planeet die ijstijden doormaakt. In de afgelopen 2,5 miljard jaar hebben er een aantal onze thuisplaneet getroffen, waarvan de meest recente, die ongeveer 20.000 jaar geleden zijn hoogtepunt bereikte, de gemiddelde temperatuur op aarde met ongeveer 7-10 °C deed dalen (tot 8 °C koeler dan vandaag).
IJstijden zijn een heel ander fenomeen dan de meer recente, door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde. Ze maken deel uit van een oud geologisch ritme dat voornamelijk wordt veroorzaakt door veranderingen in de baan van een planeet rond de zon en de wiebeling van haar rotatieas. Tijdens een ijstijd is ijs meer verspreid in de vorm van gletsjers en ijskappen, en door schommelende temperaturen kan het ijs zich over de hele wereld uitbreiden en terugtrekken. Ook op andere planeten zien we de kenmerkende tekenen van eerdere ijstijden, hun invloed op het huidige Mars is duidelijk te zien op deze nieuwe beelden van de High Resolution Stereo Camera van ESA's Mars Express. De min of meer parallelle lijnen die diagonaal door het beeld lopen, staan bekend als Coloe Fossae, een kenmerk dat is ontstaan doordat afwisselend stukken grond wegzakten. Hier zijn veel kraters te zien die zijn ontstaan toen ruimtegesteente op het oppervlak insloeg: grote, kleine, overlappende, onregelmatige, geclusterde, oudere en recentere, zowel duidelijk afgebakende als door erosie gladgestreken. Op de bodem van de valleien en kraters is iets spannends te zien: patronen van wervelende lijnen die aangeven waar materiaal tijdens een vorige ijstijd op Mars stroomde.
IJzige stromen over Mars
Deze patronen geven een indicatie van het vroegere klimaat op de Rode Planeet. Ze staan technisch bekend als ‘lineated valley fill’ (in valleien) of ‘concentric crater fill’ (in kraters). Ze zijn ontstaan toen ijzige brokstukken langzaam over het oppervlak van Mars stroomden, vergelijkbaar met gletsjers hier op aarde, en bedekt werden met een dikke laag rotsachtig materiaal. Deze regio ligt echter op een breedtegraad van 39° noorderbreedte, ver verwijderd van de noordpool van Mars (op 90° noorderbreedte). Hoe heeft zich hier ijs kunnen ophopen? Het antwoord ligt in de puls van oprukkende en terugtrekkende gletsjers tijdens een oude ijstijd. Hoewel Mars momenteel droog is, heeft het in de loop van zijn geschiedenis afwisselende periodes van warmte en kou, bevriezing en ontdooiing gekend, als gevolg van veranderingen in de helling van zijn as. Tijdens koude periodes verspreidt het ijs zich vanaf de polen van Mars helemaal tot aan deze middelste breedtegraden, waarna het zich weer terugtrekt wanneer het warmer wordt, maar met duidelijke sporen achterlatend. We zien gestreepte valleien en concentrische kratervullingen die zich consistent over deze breedtegraadband van Mars uitstrekken, wat erop wijst dat het hele mondiale klimaat van Mars is veranderd. Dit gebied kan nog maar een half miljoen jaar geleden, toen de meest recente ijstijd op Mars eindigde, bedekt zijn geweest met ijs. Deze kenmerken, tekenen van gletsjerstromen, Coloe Fossae, kraters, zijn aangegeven op de geannoteerde afbeelding, en de scheiding tussen het noordelijke en zuidelijke terrein van Mars is het best te zien op de topografische en contextkaarten. Deze scheiding omringt de hele planeet; op sommige plaatsen is deze scherp gemarkeerd door een twee kilometer hoge klif, terwijl deze op andere plaatsen, zoals hier, meer een brede, onderbroken overgangszone is (bekend als Protonilus Mensae).
Deze kleurgecodeerde topografische afbeelding toont de Coloe Fossae-regio op Mars. Het is gemaakt op basis
van gegevens die op 19 oktober 2024 (baan 26257) zijn verzameld door ESA's Mars Express en is gebaseerd
op een digitaal terreinmodel van de regio, waaruit de topografie van het landschap kan worden afgeleid.
Lagere delen van het oppervlak worden weergegeven in blauw en paars, terwijl hoger gelegen
gebieden worden weergegeven in wit en rood, zoals aangegeven op de schaal rechtsboven.
Foto: ESA
