Heelal
In de eerste gegevens van het Dark Energy Spectroscopic Instrument hebben wetenschappers de grootste steekproeven ooit ontdekt van zwarte gaten van gemiddelde massa en dwergstelsels met een actief zwart gat. Deze grote statistische steekproeven maken diepgaandere studies mogelijk naar de dynamiek tussen de evolutie van dwergstelsels en de groei van zwarte gaten en bieden enorme ontdekkingsmogelijkheden rond de evolutie van de vroegste zwarte gaten in het heelal.
Witte dwergen zijn de overblijfselen van ooit schitterende hoofdreekssterren zoals onze zon. Ze zijn extreem dicht en fuseren niet meer. Het licht dat ze uitstralen is alleen afkomstig van restwarmte. Astronomen hebben getwijfeld of witte dwergen bewoonbare planeten kunnen herbergen, deels vanwege de tumultueuze weg die ze afleggen om witte dwergen te worden, maar nieuw onderzoek suggereert iets anders. Witte dwergen zijn zo klein dat hun bewoonbare zones net zo klein zouden zijn. Hun bewoonbare zones kunnen variëren van slechts 0,0005 tot 0,02 AE van de ster. Binnen dat bereik zouden planeten tidally locked zijn. De ene kant van de planeet zou last kunnen hebben van het op hol geslagen broeikaseffect, terwijl de andere kant frigide zou kunnen zijn. Een ander probleem betreft het bestaan van witte dwergplaneten zelf. Er zijn aanwijzingen dat ze bestaan, maar hun populatie is onbepaald.
Een buitengewone gebeurtenis die overeenkomt met een neutrino met een geschatte energie van ongeveer 220 PeV (220 x 1015 elektronvolt of 220 miljoen miljard elektronvolt), werd op 13 februari 2023 gedetecteerd door de ARCA-detector van de kilometer kubieke neutrinotelescoop (KM3NeT) in de diepzee. Deze gebeurtenis, KM3-230213A genaamd, is het meest energetische neutrino dat ooit is waargenomen en levert het eerste bewijs dat neutrino's met zulke hoge energieën worden geproduceerd in het heelal.
Euclid, een ESA-missie (European Space Agency) met bijdragen van NASA, heeft een verrassende ontdekking gedaan in onze kosmische achtertuin: een fenomeen dat een Einstein-ring wordt genoemd. Een Einstein-ring is licht van een ver sterrenstelsel dat buigt om een ring te vormen die lijkt uitgelijnd met een voorgrondobject. De naam verwijst naar Albert Einstein, wiens algemene relativiteitstheorie voorspelt dat licht buigt en helderder wordt rond objecten in de ruimte. Op deze manier fungeren bijzonder massieve objecten zoals sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels als kosmische vergrootglazen, waardoor nog verder weg gelegen objecten zichtbaar worden. Wetenschappers noemen dit gravitationele lensvorming.
Met behulp van de Gemini North-telescoop, de helft van het internationale Gemini-observatorium, dat deels wordt gefinancierd door de Amerikaanse National Science Foundation en wordt geëxploiteerd door NSF NOIRLab, hebben astronomen de grootste radiojet ooit in het vroege heelal gekarakteriseerd. Zulke grote radiojets zijn in het verre heelal nog steeds moeilijk te vinden.
Nieuw onderzoek, dat deze week is gepubliceerd, maakt gebruik van gegevens die zijn verzameld door ESA's Gaia-ruimtevaartuig om het bestaan van twee mysterieuze hemellichamen te bevestigen. Gaia-4b is een ‘Super-Jupiter’ exoplaneet en Gaia-5b een bruine dwerg. Deze massieve objecten draaien onverwachts rond sterren met een lage massa. Gaia-4b is een planeet die rond de voorheen onopvallende ster Gaia-4 draait, op ongeveer 244 lichtjaar afstand. Gaia-5b draait om de ster Gaia-5, die 134 lichtjaar van de aarde verwijderd is. Deze twee nieuw ontdekte objecten bevinden zich vlakbij, in onze eigen galactische omgeving. Hun bestaan daagt de huidige theorieën over planeetvorming uit en Gaia's voortdurende missie zal waardevolle gegevens opleveren om ons te helpen deze intrigerende objecten te begrijpen.
Op 15 maart 2024 detecteerde de Wide-field X-ray Telescope (WXT) van de Einstein-ruimtetelescoop een uitbarsting van laag-energetische röntgenstraling. Astronomen noemen zulke röntgenstraling 'zacht', ook al is het nog steeds veel energieker dan zichtbaar of ultraviolet licht. De uitbarsting duurde meer dan 17 minuten en fluctueerde in helderheid voordat hij weer wegebde. Zo'n gebeurtenis staat bekend als een 'fast X-ray transient' (snel röntgentransiënt - FXRT) en dit specifieke transiënt kreeg de naam EP240315a. Voor Yuan Liu, National Astronomical Observatories, Chinese Academy of Sciences (NAO, CAS) en eerste auteur van het onlangs gepubliceerde artikel over het onderzoek, was het een speciaal moment omdat hij de onboard software trigger voor WXT had ontworpen. “Het was echt goed om te zien dat het algoritme goed werkte voor deze gebeurtenis,” zegt hij.
Astronomen hebben met de Westerbork-radiotelescoop meer dan 20 nieuwe snelle radioflitsen, gigantische explosies van onbekende oorsprong, ontdekt uit het verre heelal. Door sterk in te zoomen op het signaal van de vreemde, felle flitsen hoopten ze vervolgens te begrijpen hoe ze zijn ontstaan. De astronomen vonden een opvallende gelijkenis met de bekende radioflitsen van nabijgelegen neutronensterren. Die produceren al meer energie dan op aarde mogelijk is. De ontdekking is verbazend en bijzonder omdat de verre flitsen nog eens één miljard keer sterker zijn. Het resultaat van onder anderen Inés Pastor-Marazuela (ASTRON, UvA, Universiteit van Manchester, VK) en Joeri van Leeuwen (ASTRON) verschijnt vandaag in Astronomy and Astrophysics.
Astronomen hebben een buitengewoon nieuw reusachtig radiostelsel ontdekt met plasma jets die 32 keer zo groot zijn als onze Melkweg. De kosmische megastructuur, die van begin tot eind 3,3 miljoen lichtjaar meet, werd ontdekt door de MeerKAT-telescoop in Zuid-Afrika en kreeg de bijnaam Inkathazo, wat 'problemen' betekent in de Afrikaanse Xhosa- en Zulu-talen, omdat het zo moeilijk is om de achterliggende fysica te begrijpen.
Op een kille, kristalheldere herfstavond kun je het verste object in het heelal zien zonder telescoop of verrekijker. Net ten noordoosten van het 'Grote Vierkant' in het sterrenbeeld Pegasus verschijnt het als een spilvormige mistvlek met een helder centrum. Het is het dichtstbijzijnde sterrenstelsel naast onze Melkweg, het prachtige Andromedastelsel. Het zwakke licht dat je ziet, verliet het spiraalstelsel 2,5 miljoen jaar geleden om de immense kloof in de intergalactische ruimte naar de aarde over te steken. In die tijd verscheen op aarde een van de vroegst bekende mensen, Homo habilis. Deze vroege voorouder kreeg de bijnaam “handige man” omdat hij de eerste stenen gereedschappen maakte.
James Webb Space Telescope
Astrofotografie
Ruimtevaart in China
Dit gebeurde vandaag in 1959
Lancering vanop de Vandenberg lanceerbasis in Californië van de eerste Amerikaanse Discoverer spionagesatelliet. Deze satelliet was een prototype van de KH-1 spionagesatelliet en maakte deel uit van het geheime Corona spionageprogramma. Dit was de eerste maal dat een satelliet in de richting van de zuidpool werd gelanceerd om deze in een polaire baan om de Aarde te brengen. De geheime satelliet bereikte haar polaire baan om de Aarde niet. Foto: USAF
Redacteurs gezocht
Ben je een amateur astronoom met een sterke pen? De Spacepage redactie is steeds op zoek naar enthousiaste mensen die artikelen of nieuws schrijven voor op de website. Geen verplichtingen, je schrijft wanneer jij daarvoor tijd vind. Lijkt het je iets? laat het ons dan snel weten!
Wordt medewerkerSteun Spacepage
Deze website wordt aan onze bezoekers blijvend gratis aangeboden maar om de hoge kosten om de site online te houden te drukken moeten we wel het nodige budget kunnen verzamelen. Ook jij kunt uw bijdrage leveren door ons te ondersteunen met uw donatie zodat we u blijvend kunnen voorzien van het laatste nieuws en artikelen boordevol informatie.