Dit spectaculaire landschap in het zuidelijke sterrenbeeld Altaar bevat een schat aan hemelobjecten. In het gebied, dat ongeveer 4 000 lichtjaar van de aarde is verwijderd, zijn tal van sterrenhopen, emissienevels, actieve stervormingsgebieden en andere kosmische juwelen te vinden. Deze schitterende nieuwe foto, verkregen met de VLT Survey Telescope van de ESO-sterrenwacht op Paranal (Chili), is de meest detailrijke opname die tot nu toe van dit hemelgebied is gemaakt.
In het midden van de foto staat de open sterrenhoop NGC 6193, die ongeveer dertig heldere sterren bevat en het hart vormt van de Ara OB1-associatie. De twee helderste sterren zijn zeer hete reuzensterren. Tezamen zijn zij de belangrijke lichtbron van de naastgelegen emissienevel, de Randnevel of NGC 6188, die rechts van de sterrenhoop te zien is. Een stellaire associatie is een omvangrijk, los verband van sterren die nog niet ver van hun geboorteplaats zijn afgedwaald. OB-associaties bestaan grotendeels uit zeer jonge blauwwitte sterren, die ongeveer 100 000 keer zo helder zijn als de zon en 10 tot 50 keer zo zwaar. De Randnevel is een opvallende muur van donkere en heldere wolken, die de grens vormt tussen een actief stervormingsgebied binnen de moleculaire wolk, die bekendstaat als RCW 108, en de rest van associatie [1]. Het gebied rond RCW 108 bestaat voornamelijk uit waterstof – het belangrijkste bestanddeel voor de vorming van nieuwe sterren. Zulke gebieden worden H-II-gebieden genoemd. De ultraviolette straling en intense sterrenwinden van NGC 6193 lijken de volgende ronde van stervorming in de omringende wolken van gas en stof voor te bereiden. Wanneer fragmenten van een gaswolk ineenstorten, worden ze warmer en veranderen ze uiteindelijk in sterren.
Terwijl de wolk nieuwe sterren vormt, wordt hij tegelijkertijd geërodeerd door de winden en straling van eerdere generaties van sterren, en door supernova-explosies. Om die reden hebben zulke H-II-gebieden doorgaans een levensduur van slechts enkele miljoenen jaren. Stervorming is een heel inefficiënt proces: slechts ongeveer tien procent van de beschikbare materie wordt gebruikt, de rest wordt de ruimte in geblazen. De Randnevel vertoont ook de eerste tekenen van ‘zuilvorming’. Dat betekent dat hij in de toekomst wellicht meer gaat lijken op andere bekende stervormingsgebieden, zoals de Adelaarnevel (Messier 16, die de beroemde Zuilen van Schepping bevat) en de Kegelnevel (onderdeel van NGC 2264).Deze spectaculaire foto is opgebouwd uit meer dan vijfhonderd afzonderlijke opnamen die door vier verschillende kleurfilters zijn gemaakt met de VLT Survey Telescope. De totale belichtingstijd bedroeg meer dan 56 uur. Het is de meest gedetailleerde foto die ooit van dit gebied is gemaakt.
Foto: ESO
Noten
[1] Onder astronomen geniet deze nevel een zekere faam, omdat een eerdere foto op de omslag staat van een dvd met astronomische software die door ESO wordt verspreid: Scisoft. Hij wordt daarom ook wel de Scisoftnevel genoemd.
Meer informatie
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die specifiek is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. En op Cerro Armazones, dicht bij Paranal, bouwt ESO de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
