Onze maan blijft ons verrassen met verbazingwekkende kenmerken. Wetenschappers hebben onlangs nieuwe informatie gedeeld over twee ravijnen die zijn ontstaan door een grote maaninslag. De locatie is het Schrödinger-bekken in de buurt van de zuidpool van de maan. Het werd gevormd toen een asteroïde of mogelijk zelfs een overgebleven planetesimaal op het oppervlak insloeg. Het kostte maar een paar minuten om die enorme krater uit te graven en het landschap te splijten tot twee enorme breuken die zich uitstrekken vanaf de plek.
Volgens David Kring van het Lunar and Planetary Institute in Houston, TX, is de inslag van zeer oude oorsprong. “Bijna vier miljard jaar geleden,” zei hij, ”vloog een asteroïde of komeet over de zuidpool van de maan, scheerde langs de bergtoppen van Malapert en Mouton en sloeg in op het maanoppervlak. De inslag wierp hoogenergetische rotsstromen uit die twee ravijnen uitslijpten die even groot zijn als de Grand Canyon op aarde. Terwijl het miljoenen jaren duurde om de Grand Canyon te vormen, werden de twee grote canyons op de maan in minder dan 10 minuten uitgehouwen.”
Deze twee ravijnen, Vallis Schrödinger en Vallis Planck genaamd, zijn belangrijke aanwijzingen voor die turbulente tijd in het verleden van de maan. En ze zijn indrukwekkend. Vallis Schrödinger is bijna 300 kilometer lang, 20 kilometer breed en 2,7 kilometer diep. Vallis Planck heeft twee eenheden. Eén is een diepe kloof binnen de ejectadeken van puin dat door de inslag is uitgeworpen. De rest bestaat uit een rij kraters die zijn ontstaan toen vallend gesteente door de inslag naar buiten werd geslingerd. Deze vielen terug op de Maan en creëerden zogenaamde “secundaire kraters”. Het canyongedeelte is ongeveer 280 kilometer diep, 27 km breed en 3,5 km diep. De diepte van beide canyons overtreft de diepe kloven van de Grand Canyon op aarde in Arizona.
Anatomie van een inslag en de nasleep ervan
De inslaglichaam is waarschijnlijk met een snelheid van bijna 55.000 kilometer per uur op het oppervlak gebotst. Door deze inslag ontstond het enorme Schrödinger-inslagbekken met een diameter van 320 kilometer. In de nasleep schuurden de rotsachtige brokstukken de diepe ravijnen uit. Schrödinger vormde zich in de buitenste rand van het Zuidpool-Aitken (SPA) bekken. Met een diameter van ongeveer 2400 km is dit het grootste en oudste inslagbekken op de maan. De rand van het bekken bevindt zich op ongeveer 300 km van de Zuidpool en op minder dan 125 km van de voorgestelde verkenningslocatie voor de Artemis-missie.
De Schrödingerkrater heeft een piekring met een diameter van ~150 km en het hele gebied is omgeven door een deken van inslaguitwerpselen die in een onregelmatig patroon tot op 500 km afstand uit elkaar spatten. De buitenste kraterring lijkt op een cirkelvormig gebergte en steekt 1 tot 2,5 km boven de bodem van het bekken uit. Deze ring is ontstaan door het instorten van een centrale uplift na de inslag. Na de inslag overspoelden basaltische lavastromen het gebied. Een grote pyroclastische opening barstte nog meer materiaal uit op de bodem van het bekken. Deze vulkanische activiteit eindigde ongeveer 3,7 miljard jaar geleden.
Inslaganomalieën
Een zorgvuldige analyse van het inslagbekken, de ravijnen en de ejecta rondom de vindplaats door Kring en een team wetenschappers van het Lunar Planetary Laboratory geeft een idee van de details van de inslag. In een artikel over de site bespreken de wetenschappers de kenmerken en enkele ongebruikelijke vondsten. De canyonstralen komen bijvoorbeeld niet samen in het midden van het bekken, zoals je zou verwachten bij een typische inslag. Ze lijken op een andere plek samen te komen. Dat duidt op een punt-explosie. De locatie van de convergerende stralen suggereert dat de baan van de inkomende asteroïde ongeveer 33,5 ten westen van het noorden was.
Het bewijs wijst ook op een verdeelde inslag. Dat zou kunnen betekenen dat de inslag onder een lage hoek plaatsvond. Het is ook mogelijk dat secundaire uitwerpselen van de inslag ook onder een lage hoek binnenkwamen. Er zijn veel secundaire kraters in het gebied die de mogelijkheden helpen verklaren. Verdere analyse zal helpen bij het verklaren van de enorme hoeveelheden energie die bij de gebeurtenis vrijkwamen. Gareth Collins, een van Kring's teamleden, zei: “De Schrödingerkrater lijkt in veel opzichten op de fatale Chicxulub-krater op aarde. Door te laten zien hoe de kilometersdiepe ravijnen van Schrödinger zijn gevormd, heeft dit werk geholpen om te belichten hoe energiek de ejecta van deze inslagen kunnen zijn.”
Toekomstig onderzoek
Natuurlijk zullen deze stralen en het inslagbekken uiteindelijk geweldige verkenningspunten zijn voor NASA's komende Artemis-missies. Op dit moment wijst het bewijs van de ejectadeken erop dat er een ongelijkmatige verdeling is, vooral in het gebied waar de eerste missies gepland zijn. Hierdoor kunnen astronauten en robotsondes onderliggende monsters van de oerkorst van de maan bereiken zonder door gesteente van een jongere leeftijd te hoeven graven.
Aangezien het bekken het op één na jongste bekken op de Maan is, is het gesmolten gesteente een geweldige manier om de werkelijke leeftijd van de inslag te testen. De algemene opvatting is dat de Maan (en de Aarde) zo'n 3,8 miljard jaar geleden een groot aantal van deze botsingen heeft meegemaakt. Dit tijdperk was het Late Zware Bombardement, dat vermoedelijk tot 200 miljoen jaar heeft geduurd. De voortdurende inslagen in deze periode hebben de oppervlakken van de rotsachtige planeten, de Maan en asteroïden getekend. Maangesteenten die ontstonden als gevolg van lavastromen in die tijd zullen een venster openen op hun ouderdom en mineralogie, vooral in vergelijking met andere, oudere rotsformaties. Ze zouden ook ons begrip van die periode in de geschiedenis van het zonnestelsel moeten verbeteren. In het bijzonder kunnen ze wetenschappers helpen om de inslagen op aarde te karakteriseren die niet alleen het oppervlak, maar ook de levensvormen hebben beïnvloed.
Bron: Universe Today
