Eén van de vele vragen die wij jaarlijks op onze redactie ontvangen is wat voor telescoop iemand het best koopt of wat de belangrijkste eigenschappen zijn van een goede telescoop voor een beginnend amateurastronoom? Het is echter niet eenvoudig om een algemeen advies te geven voor iedereen maar er zijn wel enkele belangrijke zaken waar je kan op letten of vragen die je u eerst moet stellen alvorens het aanschaffen van een telescoop. Terwijl telescopen vroeger ontzettend duur waren, kan je nu voor enkele honderden euro's al mooi de sterrenhemel ontdekken met een instapmodel. Met dit artikel proberen we dan ook iedereen advies te geven die op het punt staat om zijn eerste telescoop te kopen.
Wat ga ik er met doen?
Eén van de belangrijkste vragen die je eerst moet beantwoorden alvorens je een sterrenkijker of telescoop gaat kopen is wat je er precies wil met doen. De perfecte telescoop die je voor alles kan gebruiken bestaat nu eenmaal niet waardoor je keuzes moet maken. Zo bestaan er telescopen, ook wel 'lenzenkijkers' of 'refractors' genoemd, die meer geschikt zijn voor het waarnemen van planeten of de maan terwijl er ook spiegelkijkers, de zogeheten 'reflectoren' of 'Newtontelescopen', bestaan die meer geschikt zijn voor het waarnemen van lichtzwakke objecten zoals nevels en sterrenstelsels. Wil je het eerder eenvoudig houden en een telescoop snel kunnen gebruiken dan is een Dobsontelescoop eerder iets voor u. Daarnaast moet je uzelf ook de vraag stellen of je de telescoop zeer vaak en intensief gaat gebruiken of eerder sporadisch. Indien je een telescoop wil die je zeer vaak gaat gebruiken zal dit een invloed hebben op de kostprijs aangezien je dan snel gaat kijken voor een beter en meer kwalitatiever exemplaar. Heb je helemaal geen ervaring met het waarnemen van hemelobjecten aan de sterrenhemel of met het werken met een telescoop dan kan je ook altijd starten met een goede verrekijker. Zo kan je met een goede verrekijker bij donkere omstandigheden al heel wat mooie dingen zien zoals kraters op de maan, de planeten en zelfs de bekende Orionnevel.
Opening, vergroting en lichtsterkte
Bij telescopen is één algemene regel: hoe groter de opening van de kijker, hoe meer licht deze zal opvangen. Zeer lichtsterkte objecten zoals de maan of sommige planeten zullen al zeer goed waarneembaar zijn met telescopen met een kleinere opening terwijl deep-sky objecten zoals nevels en sterrenstelsels het best worden waargenomen met telescopen met een grote opening. Wanneer de telescoop een grote opening heeft, zal dit ons het vermogen geven om meer sterren te kunnen zien. De vergroting die een telescoop heeft, wordt bepaald door het brandpunt van een telescoop te delen door het brandpunt van de oculair. Wanneer het brandpunt van de telescoop bijvoorbeeld 1000 millimeter is en het brandpunt van een oculair is 25 millimeter dan is de vergroting van het object waar je op dat moment naar kijkt 40 keer. De lichtsterkte van een telescoop wordt dan weer berekend door de brandpuntsafstand te delen door de opening. Dit is een maat voor de hoeveelheid licht die door een telescoop kan worden opgevangen en wordt uitgedrukt als F/5 of F/10 bijvoorbeeld.
Soorten telescopen
- Spiegel- of Newtontelescoop (reflector): hebben een relatief vrij grote opening en zijn geschikt voor het waarnemen van lichtzwakke objecten zoals nevels, sterrenstelsels en kometen
- Lenzentelescoop (refractor): zijn minder lichtsterk maar zijn zeer goed geschikt om details op planeten of op de maan met waar te nemen
- Dobsontelescoop: dit type heeft geen statief en heeft een vrij simpele constructie, minder geschikt voor astrofotografie maar zeer geliefd bij beginnen amateurastronomen
- Catadioptrische telescoop: is een combinatie van lenzen en spiegels en zijn vaak klein van formaat, kunnen makkelijk verplaatst worden en zijn goed geschikt om planeten of de maan met waar te nemen
uitgerust met een GOTO-systeem - Foto: Bresser
Budget
Indien we weten wat we met een telescoop willen doen, kunnen we op zoek gaan naar een exemplaar bij gespecialiseerde verkopers. Daar zal je al gauw merken dat telescopen vaak niet goedkoop zijn doordat deze gespecialiseerde verkopers telescopen en onderdelen verkopen van specifieke fabrikanten. Heb je een budget van ongeveer 500 euro dan kan je de sterrenhemel in al zijn pracht al mooi ontdekken en zijn planeten als Saturnus, Jupiter en zelfs kraters op de maan al mooi zichtbaar. De prijs bij een gespecialiseerde verkoper kan variëren van enkele honderden euro's tot vele duizenden euro's, dit naar gelang het type, merk, de kwaliteit en het doel van de telescoop. Toch kan je in grote supermarkten ook vaak kleinere en eenvoudige telescopen kopen voor een veel lagere prijs maar dit raden wij ten stelligste af. De kwaliteit van dergelijke telescopen, vaak lenzenkijkers, laat dikwijls te wensen over aangezien deze soms van plastic zijn gemaakt en beschikken over een simpel en licht statief. Indien je dus een kwalitatieve telescoop wil kopen ga je best langs bij een gespecialiseerde verkoper die vaak ook heel wat advies en tips kan geven. Beginnen amateurastronomen kopen vaak een Dobsontelescoop aangezien deze zeer eenvoudig kunnen worden opgesteld en ze zeer goed geschikt zijn om deep-sky objecten zoals nevels of sterrenstelsels met waar te nemen. Telescopen die uitgerust zijn met een GOTO-systeem zijn zeer handig en geliefd maar zijn vaak ook duurder. Heb je heel weinig budget maar wil je toch de sterrenhemel of de maan waarnemen dan kan je ook altijd waarnemen met een kwalitatieve verrekijker.
Waar moet ik op letten?
Eén van de belangrijkste onderdelen van elk soort telescoop is het statief en de bijhorende montering. Zo kan je een zeer dure telescoop (kijker) monteren op een goedkope en lichte montering waarna je al snel zal merken dat de kijker zelf altijd licht trilt. Dergelijke trillingen kunnen ervoor zorgen dat je niet kan waarnemen. Een stevig statief en bijhorende montering is ook voordelig wanneer je aan astrofotografie wil gaan doen doordat de camera of de webcam voor extra gewicht zorgen. Let op: hoe groter de opening van een telescoop, hoe zwaarder deze zal zijn waardoor een zwaarder statief nodig is. Monteringen bestaan in twee grote groepen. Zo kan je een telescoop kopen met een equatoriale montering die de aardrotatie kan compenseren door één van de twee assen parallel aan de aardas te positioneren. Een ander type montering is de azimutale montering wat de meest eenvoudige montering is die twee beweegrichtingen heeft, altitude (verticaal) en azimuth (horizontaal). Monteringen kunnen voorzien zijn worden een zogeheten GOTO-systeem. De montering heeft dan motoren op beide assen en met een druk op de knop zoekt de montering zelf het gekozen object voor u op en houdt het vervolgens in beeld. Dit is vooral geliefd bij mensen die helemaal geen kennis hebben van de sterrenhemel maar wel snel een object willen waarnemen. Het oculair is ook bepalend voor de vergroting en de kwaliteit van het beeld. Zo is het zeer sterk aan te raden om bij telescopen altijd goede en kwalitatieve oculairen te kiezen. Een goede tip: koop verschillende goede oculairen en start bij het waarnemen met een oculair met een lage vergroting. Eenmaal je het object hebt gevonden kan je dan heel makkelijk wisselen van oculair met een sterkere vergroting. Een ander belangrijk punt waar je moet op letten of aan denken als je een telescoop wil gebruiken is de locatie. Zo gebruik je een telescoop het best in een donkere omgeving waar je geen last hebt van lichtvervuiling.
van het merk Sky-Watcher - Foto: Sky-Watcher
Waar koop ik een telescoop?
Zoals in dit artikel al eerder werd vermeld, raden wij het af om een telescoop te kopen in een supermarkt of speelgoedwinkel. Er bestaan enkele zeer goede online shops die gespecialiseerd zijn in de verkoop van alle soorten telescopen en bijhorende onderdelen waar u ook steeds terecht kan met al uw vragen. Ook willen we waarschuwen voor het aankopen van een tweedehands telescoop. Elke telescoop beschikt over gevoelige optische onderdelen zoals lenzen of spiegels die kunnen beschadigd zijn. Wanneer u een nieuwe telescoop koopt, heeft u steeds garantie indien er problemen zouden zijn. Hieronder kan u een overzicht terugvinden van de belangrijkste verkopers en online shops in Europa:
- Astromarket - www.astromarket.org
- Astroshop Urania - http://astroshopurania.be
- Ganymedes - www.ganymedes.nl
- Robtics - www.robtics.nl
- Teleskop Service - www.teleskop-express.de
Belangrijkste merken
- Spiegel- of Newtontelescoop (reflector): Meade, Sky-Watcher, Bresser, Vixen
- Lenzentelescoop (refractor): Sky-Watcher, Bresser, Takahashi, Vixen
- Dobsontelescoop: Meade, Sky-Watcher, Obsession
- Catadioptrische telescoop: Meade, Celestron, Sky-Watcher
Vergeet de Hubble-foto's!
Tot slot kunnen we aan iedereen die een telescoop wil kopen de gouden tip meegeven om de bekende foto's van onder andere de Hubble Space Telescop of van 'sw erelds grootste observatoria te vergeten. Zo denken heel wat mensen die beginnen met sterrenkunde en waarnemen dat ze dezelfde prachtige objecten gaan te zien krijgen met hun eigen telescoop maar in de realiteit is niets minder waar. De Hubble Space Telescope of andere grote observatoria gebruiken optische instrumenten die niet te vergelijken zijn met de telescopen die wij kopen waardoor de eerste resultaten dan ook vaak tegenvallen. Zo zal je eerste waarneming van onder andere de planeten Jupiter of Saturnus tegenvallen doordat we zeer vaak afbeeldingen van deze planeten te zien krijgen met extreme vergrotingen en digitale nabewerkingen. Toch geeft het heel wat mensen een heuse kick wanneer ze vanuit hun eigen achtertuin met hun eerste telescoop voor het eerst de prachtige ringen rond Saturnus, de prachtige kraters op de maan of de indrukwekkende Orionnevel aanschouwen. De beste manier om als beginnend amateur-astronoom te leren werken met je eerste telescoop is om lid te worden van een volkssterrenwacht of een sterrenkunde vereniging. Daar kan je in groep waarnemen en leer je van elkaar ook hoe je het best werkt met je telescoop werkt.
