Mythologie
De mythologische achtergrond van dit sterrenbeeld kent zijn oorsprong bij de Griekse god Pan die een menselijk lichaam had maar horens en hoeven had van een steenbok. Pan waarschuwde de andere goden met zijn luide stem dat het verschrikkelijke monster Tepheus, die gestuurd werd door Gaia, iedereen zou aanvallen en daardoor veranderden de goden zich om Tepheus te misleiden in andere gedaanten en veranderde Pan zijn onderlichaam in dat van een vis. In de strijd die hierna losbarste viel het monster Zeus aan maar deze werd bijgestaan door Pan die Tepheus versloeg. Zeus verbande dit monster naar de voet van de Etna en Pan werd beloond voor zijn hulp door een plaats te krijgen aan de sterrenhemel.
Waar en wanneer vind ik Steenbok aan de sterrenhemel?
Het sterrenbeeld Steenbok kan worden terug gevonden wanneer men vanaf de meest noordelijk gelegen ster van de scharen van de schorpioen 60° oostwaarts gaat. Deze constellatie lijkt op een omgekeerde driehoek waarvan de basis naar het noorden wijst en dit sterrenbeeld behoort tot de constellaties die het best waar te nemen zijn tussen het einde van de zomer en het begin van de herfst. Steenbok is in België en Nederland ook nooit hoger dan 30° boven de horizon te zien en dit komt omdat dit sterrenbeeld tussen declinatie -10° en -30° ligt. Het sterrenbeeld Steenbok heeft op aarde ook nog een bekende naamgenoot namelijk de Steenbokkeerkring en deze dankt zijn naam aan het feit dat ongeveer 2.500 jaar geleden de zon zich tijdens de zonnewende in dit sterrenbeeld bevond.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Arend (Aquila)
- Microscoop (Microscopium)
- Waterman (Aquarius)
- Boogschutter (Sagittarius)
- Zuidervis (Piscis Austrinus)
Wat zijn de belangrijkste sterren?
De ster Alfa, of ook wel Gredi, uit het sterrenbeeld Steenbok bestaat uit een groepje sterren waarvan twee sterren, elk met een magnitude van 4,2 en 3,6 al mooi te onderscheiden zijn van elkaar met kleinere telescopen. Ook de ster Beta, die ook wel Dabih wordt genoemd, is een dubbelster waarvan de grootste ster een gele kleur uitstraalt en begeleid wordt door een kleine blauwe ster van de zesde magnitude. De helderste ster uit deze constellatie is de ster Deneb Algedi (Delta) dat in het Nederlands zoveel betekent als “Staart van de geit” en een magnitude heeft van 2,9. In één dag tijd verloopt de helderheid van deze ster van magnitude 2,8 naar 3,1 en de oorzaak hiervoor is een tweede ster die zo dichtbij ligt dat zelfs sterke telescopen beide niet kunnen onderscheiden.
Welke andere objecten zijn er te vinden in Steenbok?
Het sterrenbeeld Steenbok is niet meteen het meest interessante sterrenbeeld voor deep-sky fanaten maar toch bezit dit gebied aan de sterrenhemel een bolvormige sterrenhoop uit de bekende Messierlijst (Messier 30). Dit object heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8 en is al mooi zichtbaar met kleine of middelgrote telescopen. Messier 30 zou zich op een afstand van ongeveer 27 100 lichtjaren van de aarde bevinden en telt ongeveer 12 veranderlijke sterren. De leeftijd van deze bolhoop wordt geschat op 12,9 miljard jaar en de totale massa wordt geschat op 160 000 maal de massa van onze ster, de Zon. Naast deze prachtige bolvormige sterrenhoop bevindt er zich in het sterrenbeeld Steenbok ook nog het spiraalstelsel NGC 6709 van de elfde magnitude en is hierdoor helaas met kleine telescopen niet zichtbaar.
De prachtige bolvormige sterrenhoop Messier 30 - Foto: NASA
