Wat kunnen we in november 2024 aan de sterrenhemel zien?

Interessante links

• ISS overgangen
• Sterrenkaarten
• Starlink overgangen
• Messier objecten

1 november: Nieuwe maan

Vrijdag 1 november 2024 is het Nieuwe maan. Nieuwe maan is een van de schijngestalten van de maan. Als de maan ongeveer tussen de aarde en de zon staat, is alleen de schaduwkant van de maan waar te nemen. De maan is dan niet te zien.

6 november: Maximum van de meteorenzwerm Tauriden

Op woensdag 6 november 2024 vindt het maximum van de meteorenzwerm Tauriden (zuidelijke Tauriden) plaats. Meteoren worden in de volksmond ook wel 'vallende sterren' genoemd en zijn vaak goed zichtbaar met het blote oog. Rond 01u00 bevindt het radiant van deze meteorenzwerm (het schijnbare punt van waar de meteoren aan de sterrenhemel lijken te komen) zich op zijn hoogste punt, op 55° boven de horizon in het sterrenbeeld Stier (Taurus). De maan stoort niet dus de omstandigheden om deze meteoren waar te nemen zijn goed. Dit is de eerste van twee zwermen van Tauriden-meteoren die gelinkt zijn aan de komeet 2P/Encke. Naar schatting zullen er ongeveer een vijftiental meteoren per uur te zien zijn.

9 november: Eerste kwartier (maan)

Het eerste kwartier is een van de schijngestalten van de maan. De rechter helft van de maan is volledig verlicht en is 's avonds en in de vroege nacht zichtbaar. Tijdens het eerste kwartier komt de maan omtrent het middaguur op. Nadat de zon is ondergegaan, staat de maan nog boven de horizon, waardoor deze periode minder gunstig is om 's avonds naar de sterren te kijken. Dit is echter wel het perfecte moment om de maan te fotograferen.

14 november: Vier Jupitermanen ten oosten van Jupiter

Op donderdag 14 november 2024 kunnen we de vier grootste Jupitermanen ten oosten van de gasplaneet waarnemen. Van binnen naar buiten zijn dit Ganymedes, Io, Europa en Callisto. Jupiter kunnen we dan in het zuidwesten terugvinden op een hoogte van 50° boven de horizon. Met een verrekijker of een kleine telescoop kan je de vier manen ten oosten van Jupiter al makkelijk waarnemen.

15 november: Bever supermaan

Op 15 november 2024 vindt de volgende Volle Maan plaats. Enkele malen per jaar staat de maan iets dichter dan gewoonlijk bij de aarde en dan spreken we van een "supermaan". Op zijn verste punt bevindt de maan zich op ruim 400.000 kilometer afstand van de aarde en op het meest nabije punt op nog geen 359.000 kilometer. Op dat moment zal de maan vanaf de aarde gezien enkele procenten groter zijn dan normaal. Deze supermaan krijgt ook de bijnaam "Bevermaan" en is een traditionele naam voor de Volle Maan van november van inheemse Amerikaanse stammen. In november bereiden bevers zich voor op de kou: ze bouwen dammen en slaan voedsel op in hun burchten. Wellicht is dit dan ook de reden waarom de Indianen de Volle Maan naar hen noemden, omdat ze de activiteit van deze ijverige dieren observeerden.

17 november: Uranus in oppositie

Op zondag 17 november is de planeet Uranus in oppositie. Een buitenplaneet is in oppositie met de zon wanneer deze tegenover de zon aan de hemel staat. De zon, de aarde en het object staan dan dus op een lijn. Het gevolg hiervan is dat het object opkomt rond het moment van zonsondergang en omgekeerd, waardoor het object dus vrijwel de gehele nacht zichtbaar is. Daarnaast staat het object tijdens de oppositie relatief dicht bij de aarde, waardoor het een grotere schijnbare diameter en helderheid heeft dan gemiddeld. Uranus is op dat moment al met een verrekijker of kleine telescoop zichtbaar en heeft een helderheid van magnitude +5,5.

17 november: Maximum van de meteorenzwerm Leoniden

Op zondag 17 november 2024 vindt het maximum van de meteorenzwerm Leoniden plaats. Deze meteoren zijn afkomstig van de komeet Tempel-Tuttle. De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is zijn bekend vanwege zijn zogeheten "sterrenregens" in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Het radiant, het punt aan de hemel waar ze vandaan lijken te komen, ligt in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). Het radiant van deze meteorenzwerm bevindt zich omstreeks 07u00 op ongeveer 60° hoogte aan de hemel. De maan is op dat moment wel voor ongeveer 95% verlicht waardoor de omstandigheden voor het waarnemen van deze meteoren helemaal niet goed zijn. Naar schatting zullen er ongeveer een tiental meteoren per uur te zien zijn.

23 november: Laatste kwartier

Het laatste kwartier is een van de schijngestalten van de maan. De linker helft van de maan is volledig verlicht en is in de late nacht en in de vroege ochtend zichtbaar. Tijdens het laatste kwartier komt de maan rond middernacht op en bevindt deze zich rond zonsopkomst hoog boven de horizon. Daardoor is deze periode gunstig om 's avonds naar de sterren te kijken. Op de laatste kwartiers maan is voornamelijk het gebied van Oceanus Procellarum te zien, met ten noordoosten ervan de cirkelvormige Mare Imbrium en de halfcirkelvormige baai Sinus Iridum. Ten zuiden van Oceanus Procellarum bevindt zich de eveneens cirkelvormige Mare Humorum. Aan de westelijke limbus (de rand van de maan) kan nog net het uiterst oostelijke gedeelte van Mare Orientale worden waargenomen, alsook de relatief donkere walvlakte Grimaldi.

Deep-sky object in november: Messier 31 (Andromedanevel)

De maand oktober is de perfecte periode om het bekende sterrenstelsel Messier 31 waar te nemen. Messier 31, ook gekend als de 'Andromedanevel', werd in het jaar 964 al waargenomen door de Perzische astronoom Abd-al-Rahman Al Sufi. Dit sterrenstelsel kunnen we terugvinden in het sterrenbeeld Andromeda en heeft een helderheid van magnitude 3,5 en een schijnbare afmeting van 178' waardoor deze al goed zichtbaar is met kleinere telescopen en zelfs verrekijkers. Doordat dit sterrenstelsel zich op een afstand van 'slechts' 2,5 miljoen lichtjaar bevindt is dit ook één van de meest nabij gelegen sterrenstelsels. Het Andromedastelsel bezit ongeveer dubbel zoveel sterren als ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg. De massa wordt geschat op 300 tot 400 miljard zonsmassa's, de totale massa inclusief de halo op 1,2 biljoen zonsmassa's. Samen met de Melkweg en een aantal kleinere sterrenstelsels vormt de Andromedanevel de Lokale Groep.

Deep-sky object in november: Messier 42 (Orionnevel)

De maand november is de perfecte periode om de bekende Orionnevel waar te nemen. Dit deep-sky object is ook gekend onder de naam Messier 42 en is terug te vinden in het sterrenbeeld Orion. De Orionnevel heeft een helderheid van magnitude 4 en is hierdoor al goed te zien met een verrekijker of kleine telescoop. Onder donkere omstandigheden is Messier 42 al zelfs te zien met het blote oog onder de drie sterren die de bekende 'gordel' van Orion vormen. Hierdoor is Messier 42 één van de meest waargenomen en bekendste deep-sky objecten. De nevel bevindt zich op ongeveer 1.350 lichtjaar van de aarde en het centrale deel van de nevel heeft een doorsnede van 5 tot 6 lichtjaar. Deze nevel maakt deel uit van het Orioncomplex van stervormingsgebieden. Om dit deep-sky object waar te nemen wacht u best tot de periode van nieuwe maan wanneer er geen storend maanlicht is.