De Kleine Magelhaense Wolk is een opvallend object aan de zuidelijke hemel – zelfs met het blote oog. Maar vanwege het rijkelijk aanwezige interstellaire stof kunnen normale telescopen geen duidelijk beeld krijgen van wat zich in dit sterrenstelsel afspeelt. Dankzij VISTA’s infrarood-capaciteiten hebben astronomen de vele miljoenen sterren in dit naburige sterrenstelsel nu duidelijker dan ooit kunnen bekijken. Het resultaat is de grootste infraroodopname die ooit van de Kleine Magelhaense Wolk is gemaakt.
De Kleine Magelhaense Wolk (KMW) is een dwergstelsel, een kleinere soortgenoot van de Magelhaense Wolk (GMW). Het zijn twee van onze meest nabije galactische buren: de KMW is maar ongeveer 200.000 lichtjaren van ons verwijderd – slechts een twaalfde van de afstand tot het beroemdere Andromedastelsel. De beide dwergstelsels hebben een nogal bijzondere vorm die het gevolg is van interacties met elkaar en met ons Melkwegstelsel. Hun betrekkelijke nabijheid maakt de Magelhaense Wolken tot ideale kandidaten voor het onderzoek naar de vorming en evolutie van sterren. Maar hoewel bekend was dat de verdeling en de geschiedenis van het stervormingsproces in deze dwergstelsels complex moest zijn, werd het onderzoek ervan gehinderd door interstellair stof. Enorme wolken van minuscule deeltjes verstrooien en absorberen een deel van de straling die de sterren uitzenden, en met name zichtbaar licht. Deze zogeheten extinctie beperkt het zicht van telescopen hier op aarde. De KMW zit vol stof en het zichtbare licht dat zijn sterren uitzenden heeft sterk te lijden onder de extinctie. Gelukkig heeft niet alle elektromagnetische straling evenveel last van het stof. Infrarood-straling gaat gemakkelijker door interstellair stof heen dan zichtbaar licht. Dus door naar het infrarode licht van een sterrenstelsel te kijken, kunnen we meer te weten komen over de nieuwe sterren die in de wolken van stof en gas ontstaan.
VISTA, de Visible and Infrared Survey Telescope, is specifiek ontworpen om infrarood-opnamen te maken. En de VISTA Survey of the Magellanic Clouds (VMC) is gericht op het in kaart brengen van de stervormingsgeschiedenis en de ruimtelijke structuren van de Magelhaense Wolken. Dankzij de VMC zijn miljoenen sterren van de KMW in het infrarood vastgelegd, wat een ongeëvenaard, vrijwel ‘stofvrij’ beeld van dit dwergstelsel heeft opgeleverd. Het complete beeldveld van deze enorme opname is gevuld met sterren die tot de Kleine Magelhaense Wolk behoren. Het omvat ook duizenden achtergrondstelsels en verscheidene heldere sterrenhopen, waaronder 47 Tucanae (rechts op de foto), die veel dichter bij de aarde staat dan de KMW. De inzoombare foto toont de KMW zoals je hem nog nooit hebt gezien!
De schat aan nieuwe informatie in deze 1,6 gigapixel-opname (43.223 x 38.236 beeldpunten) is geanalyseerd door een internationaal team onder leiding van Stefano Rubele van de Universiteit van Padua. Deze analyse, waarbij geavanceerde stermodellen zijn gebruikt, heeft enkele verrassende resultaten opgeleverd. De VMC heeft uitgewezen dat de meeste sterren in de KMW veel korter geleden zijn gevormd dan die in grotere naburige sterrenstelsels. Dit vroege resultaat van de survey is slechts een voorproefje van de ontdekkingen die nog komen gaan. Stukje bij beetje vult de survey de lege plekken in ons beeld van de Magelhaense Wolken in.
Meer informatie
De eerste resultaten van dit onderzoek staan, onder de titel T‘he VMC survey – XIV. First results on the look-back time star formation rate tomography of the Small Magellanic Cloud’, in het tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en verreweg de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen. VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die specifiek is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO speelt ook een belangrijke partnerrol bij ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. En op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwt ESO de 39-meter Extremely Large Telescope, de ELT, die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
