Astronomen hebben voor het eerst een compleet 3D-beeld geconstrueerd van de beroemde Pillars of Creation ('Pilaren van creatie') in de Adelaarsnevel, Messier 16. Ze deden dat met het MUSE instrument op ESO’s Very Large Telescope (VLT). De nieuwe beelden laten zien hoe de verschillende pilaren van stof zich ten opzichte van elkaar bevinden. De beelden onthullen veel nieuwe details inclusief een nog niet eerder waargenomen jet die uit een jonge ster komt.
De stoffige Pilaren van creatie zijn gevormd door intense straling en sterrenwinden van de heldere sterren uit het cluster. De pilaren zullen over ongeveer drie miljoen jaar verdwenen zijn. De originele foto van de Pillars of Creation werd twee decennia geleden genomen door de Hubble Space Telescope en was in één klap beroemd. De wolken strekken zich uitstrekken over een gebied van enkele lichtjaren [1] en worden met bewonderd door wetenschappers en publiek.
De structuur en het nabij gelegen sterrencluster NGC 6611 zijn deel van een stervormingsgebied genaamd de Adelaarsnevel, ook bekend als Messier 16 of M16. De nevel en de bijgelegen objecten bevinden zich ongeveer 7000 lichtjaar van ons vandaan in het sterrenbeeld Serpens (slang). De kolommen van de Pillars of Creation ontstonden in gigantische wolken van gas en stof. Die wolken zijn de geboorteplaatsen van nieuwe sterren. De kolommen ontstaan doordat nieuwe O- en B-sterren intense uv-straling uitzenden. Daardoor blazen ze licht materiaal ver de ruimte in. De zwaardere gas- en stofdeeltjes die overblijven vormen een soort schild van stoffige 'staarten' en 'slurven'. ESO's MUSE instrument op de Very Large Telescope heeft nu de verdamping van de Pillars of Creation in kaart gebracht. Ook is de ruimtelijke oriëntatie opgehelderd. Zo laat MUSE zien dat de linker pilaar naar de Aarde is toegericht. De middelste pilaren en de rechter pilaar wijzen van ons weg.
Astronomen begrijpen nu beter hoe jonge O- en B-sterren de stervorming beïnvloeden. Eerder onderzoek liet al zien dat er veel protosterren worden gevormd in de wolkenkolommen. Het zijn, in die zin, dus echte 'pilaren van creatie'. Ook de recente observaties laten zien dat er nieuwe sterren gevormd worden. Maar het is wel een race tegen de klok. De straling van de O- en B-sterren zal namelijk op den duur alle stof in de pilaren wegblazen. De astronomen hebben nu gemeten hoe snel de pilaren verdampen. Elk miljoen jaar verliezen de pilaren ongeveer 70x de massa van onze zon aan stof. Er bevindt zich voor ongeveer 200 zonsmassa's aan stof in de pilaren. De verwachting is dus dat over 3 miljoen jaar er geen pilaren meer over zijn. Dat is in astronomische termen 'een vloek en een zucht'. Je zou de verdwijnende kosmische kolommen dus in plaats van Pilaren van creatie net zo goed Pilaren van vernietiging kunnen noemen.
Deze visualisatie van de driedimensionale structuur van de Pillars of Creation in het stervormingsgebeid Messier 16
(ook wel de Arendsnevel genoemd) is gebaseerd op nieuwe waarnemingen met het MUSE instrument
op ESO’s Very Large Telescope in Chili - Foto: ESO
Noten
[1] De linker pilaar is van top tot teen ongeveer vier lichtjaar lang. Het is de langste pilaar. Hij is ongeveer twee keer zo lang als de rechter pilaar.
Meer informatie
Het onderzoek wordt gepresenteerd in het artikel "The Pillars of Creation revisited with MUSE: gas kinematics and high-mass stellar feedback traced by optical spectroscopy" by A.F. McLeod et al. Het verschijnt in het tijdschrift Monthly Notices of the Royal Astronomical Society op 30 April 2015.
Het onderzoeksteam bestaat uit A.F. Mc Leod (ESO, Garching, Germany), J.E. Dale (Universitäts-Sternwarte München, München, Germany; Excellence Cluster Universe, Garching bei München, Germany), A. Ginsburg (ESO), B. Ercolano (Universitats-Sternwarte München,; Excellence Cluster Universe), M. Gritschneder (Universitats-Sternwarte München), S. Ramsay (ESO) and L. Testi (ESO; INAF/Osservatorio Astrofisico di Arcetri, Firenze, Italy).
ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Brazilië, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili. ESO voert een ambitieus programma uit, gericht op het ontwerpen, bouwen en beheren van grote sterrenwachten die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. Ook speelt ESO een leidende rol bij het bevorderen en organiseren van samenwerking op astronomisch gebied. ESO beheert drie waarnemingslocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope (VLT), de meest geavanceerde optische sterrenwacht ter wereld, en twee surveytelescopen: VISTA werkt in het infrarood en is de grootste surveytelescoop ter wereld en de VLT Survey Telescope is de grootste telescoop die specifiek is ontworpen om de hemel in zichtbaar licht in kaart te brengen. ESO is ook de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA, het grootste astronomische project van dit moment. En op Cerro Armazones, dicht bij Paranal, bouwt ESO de 39-meter Europese Extremely Large optical/near-infrared Telescope (E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.
