Vanop de Russische lanceerbasis Plesetsk werd op vrijdag 13 oktober met succes de Europese Sentinel-5P satelliet in de ruimte gebracht. Deze aardobservatiesatelliet werd uitgerust met het door Nederland ontwikkelde Tropomi-instrument waarmee wetenschappers dagelijks zeer gedetailleerd de wereldwijde luchtkwaliteit gaan meten. Het is het meest geavanceerde Nederlandse ruimtevaartproject ooit.
De 820 kilogram zware Sentinel-5P satelliet werd op 13 oktober omstreeks 11u30 Belgische tijd in de ruimte gebracht door middel van een Russische Rockot draagraket. De lancering van de omgebouwde intercontinentale ballistische raket uit de Koude Oorlog vond plaats op de Plesetsk lanceerbasis, zo'n 800 kilometer ten noorden van Moskou. Uiteindelijk koppelde de satelliet zich los van de derde rakettrap waarna men het eerste signaal van Sentinel-5P iets na 13u00 Belgische tijd ontving. Verwacht wordt dat Sentinel-5P over zes maanden volledig operationeel is.
Sentinel-5P werd uitgerust met het zeer geavanceerde Tropospheric Monitoring Instrument (Tropomi). Deze spectrometer is van Nederlandse makelij en is in staat om de atmosfeer van de Aarde te bestuderen tot op moleculair niveau. Tropomi is het enige instrument aan boord van Sentinel-5P en werd ontwikkeld door Nederlandse wetenschappers en ingenieurs van Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO. Het is het meest geavanceerde Nederlandse ruimtevaartproject ooit. Dankzij dit instrument zijn Europese wetenschappers in staat om gassen als koolmonoxide, methaan, stikstofdioxide, ozon, zwaveldioxide, formaldehyde, wolken en aerosols op een gedetailleerde wijze in kaart te brengen. Al deze gassen beïnvloeden de lucht die we inademen en dus ook onze gezondheid en ons klimaat. Tropomi heeft vanuit een baan om de Aarde, op een hoogte van ongeveer 824 kilometer, een kijkhoek van ongeveer 2 600 kilometer waardoor de satelliet onze volledige planeet in kaart kan brengen in één dag. Terwijl een voorgaand, soortgelijk instrument (Sciamachy) nog een resolutie had van 200 x 30 kilometer per pixel is dat bij Tropomi 7 x 3 kilometer per pixel. Hierdoor kan men veel preciezer en scherper metingen verrichten. De bedoeling is dan ook dat Tropomi een kaart maakt van de belangrijkste luchtvervuilende stoffen en gassen die zich in onze atmosfeer bevinden. Met deze gegevens hopen wetenschappers effectieve maatregelen te kunnen opstellen om de lucht die we constant inademen te beschermen. De Nederlandse overheid investeerde ongeveer 100 miljoen euro in dit ruimtevaartproject.
De Sentinel-5P satelliet maakt deel uit van het Europese Copernicus-programma dat één van de belangrijkste onderzoeksprojecten is van de ESA en de Europese Commissie. De afgelopen jaren werden al vijf andere aardobservatiesatellieten in de ruimte gebracht in het kader van Copernicus die onder andere het landoppervlak, de oceanen, het klimaat en de atmosfeer van onze planeet bestuderen. Uiteindelijk wil men met dergelijke satellieten een continu stroom aan gegevens verkrijgen over de kwaliteit van de atmosfeer, de oceanen en het landoppervlak zodat men deze data kan gebruiken bij het nemen van belangrijke beslissingen over bijvoorbeeld klimaatverandering. Sentinel-P staat voor 'Precursor' en is de eerste Copernicus-missie die is toegespitst op het monitoren van de atmosfeer. Het is een van de zes toegewijde missies die de kern vormen van het Europese Copernicus-programma.
Belgische bijdrage
Naast een zeer grote Nederlandse inbreng in de Sentinel-5P satelliet speelt ook België een belangrijke rol in deze missie. Met steun van de POD Wetenschapsbeleid (BELSPO) en ESA speelt het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) een sleutelrol bij de productie, validatie en analyse van de toekomstige gegevens van Sentinel-5P. Het instituut is onder andere verantwoordelijk voor de computeralgoritmes die de gegevens leveren van twee belangrijke vervuilende stoffen die een rol spelen bij klimaatverandering: formaldehyde en zwaveldioxide. Het BIRA draagt ook sterk bij aan het algoritme dat de totale ozon bepaalt en leidt tevens de operationele kwaliteitsbewaking van alle door Sentinel-5P gemeten atmosfeerdata en levert daarbij onmisbare informatie aan ESA en de Copernicusdiensten die instaan voor de ‘gezondheid’ van het instrument. Tenslotte maakt BIRA ook gebruik van atmosfeermodellen om te achterhalen wat de Sentinel-5P gegevens betekenen voor de uitstoot van vervuilende gassen en voor atmosferische processen. In onderstaand filmpje kan u meer leren over de Sentinel-5P satelliet en zijn Tropomi-instrument.
