Artistieke impressie van een planeet rondom een andere ster Foto: ESO

Astronomen hebben een mijlpaal bereikt in de moderne sterrenkunde. Zo is volgens de teller van de exoplaneten-catalogus van de Franse astronoom Jean Schneider de grens van de duizendste ontdekte exoplaneet deze week overschreden. De mijlpaal werd bereikt met de aankondiging van elf nieuwe exoplaneten die werden ontdekt met behulp van het Wide-Angle Search for Planets (WASP) project.

Ondanks het feit dat de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA een andere teller hanteert, waardoor het aantal iets lager ligt, kunnen we toch al spreken van een zeer belangrijk moment in de geschiedenis van de moderne sterrenkunde. De evolutie in de zoektocht naar planeten rondom andere sterren staat alles behalve stil en toont nog maar eens hoe boeiend en grensverleggend de wereld van de sterrenkunde wel is. Slechts dertien jaar geleden, in 1995, werd officieel de ontdekking van een planeet rondom een andere zon-achtige ster bekendgemaakt en enkele jaren eerder werd verrassend genoeg ook al een planeet ontdekt rondom een zogeheten pulsar. Sinds de eerste ontdekking van een planeet rondom een andere ster zijn tal van astronomen en wetenschappelijke instellingen met tal van instrumenten en ruimtetuigen op zoek gegaan naar 'nieuwe werelden'. Eén van de meest succesvolle instrumenten in de zoektocht naar exoplaneten is het Wide-Angle Search for Planets (WASP) project dat gebruik maakt van geautomatiseerde groothoekcamera's die zich op verschillende locaties bevinden. Deze camera's registreren zogeheten 'planeetovergangen' die worden veroorzaakt wanneer een planeet, gezien vanaf de Aarde, voor zijn moederster schuift. Alles samen heeft het WASP-project momenteel al meer dan 100 exoplaneten ontdekt. Een ander succesvol instrument in de zoektocht naar exoplaneten is de Amerikaanse Kepler ruimtetelescoop. Ook al is deze ruimtetelescoop vandaag de dag niet meer operationeel, toch ontdekte deze satelliet meer dan 130 exoplaneten en enkele duizenden kandidaat-exoplaneten. Vandaag de dag zijn we er dankzij deze succesvolle instrumenten in geslaagd om meerdere planeten rondom één ster te detecteren waardoor we nu ook al spreken van andere zonnestelsels of planeetsystemen. De enige domper op de feestvreugde van deze mijlpaal is dat het grootste deel van de tot nu toe ontdekte exoplaneten zogeheten 'gasreuzen' zijn zoals de planeet Jupiter. Andere planeten draaien dan weer te dicht rondom hun moederster waardoor de oppervlaktetemperatuur veel te hoog is. Leven zoals we dit kennen op Aarde is dan ook onmogelijk op deze planeten. Slechts twaalf van de meer dan duizend ontdekte exoplaneten kunnen geschikt zijn voor leven zoals wij dit kennen aangezien deze planeten zich in de juiste positie om hun moederster bevinden en rotsplaneten zijn. Toch blijft de zoektocht naar een planeet als de Aarde zeer interessant aangezien we op die manier ook leren hoe uniek onze eigen wereld wel is. Klik hier voor de catalogus van Jean Schneider: http://exoplanet.eu/catalog/

Enkele hoogtepunten in de zoektocht naar exoplaneten

• Aleksander Wolszczan en Dale Frail ontdekken in 1992 dat er rondom de pulsar PSR B1257+12 twee planeten draaien. Aangezien men tot dan nooit aannam dat er ook rondom pulsars planeten kunnen draaien, is deze ontdekking voor heel veel sterrenkundigen zeer verrassend.
• De exoplaneet PSR B1620-26 b wordt in 1993 ontdekt en is de eerste exoplaneet dat wordt ontdekt rondom een zogeheten 'witte dwerg' ster.
• In 1995 wordt de ontdekking bekendgemaakt van de exoplaneet 51 Pegasis b. Dit is de eerste exoplaneet dat wordt ontdekt rondom een zogeheten 'hoofdreeks-ster'. De planeet is een 'hete Jupiter' en draait eenmaal om de 4,2 dagen om haar moederster.
• In 1996 ontdekken astronomen voor het eerst een exoplaneet (55 Cancri b) in een dubbelster-systeem. 
• Sterrenkundigen ontdekken in 1998 de eerste planeet rondom een zogeheten 'rode dwerg' ster (Gliese 876). De planeet draait dichter rond zijn moederster dan Mercurius rond de Zon draait. 
• Astronomen ontdekken in 1999 het eerste meervoudige planetensysteem rondom een andere ster. Rond de ster Upsilon Andromedae bevinden zich drie planeten die allemaal gelijkenissen vertonen met de planeet Jupiter uit ons zonnestelsel.
• Astronomen ontdekken in 2001 op de beelden van de Hubble ruimtetelescoop ontdekt dat er op de exoplaneet HD 209458 b water en zuurstof aanwezig is, en dat zij een blauwe staart heeft bestaande uit waterstof. Deze exoplaneet kreeg ook de bijnaam 'Osiris'.
• In 2004 ontdekken astronomen met behulp van ESO's HARPS spectrograaf een planeet rondom de ster Mu Arae met slechts veertien keer de massa van de Aarde. Dit is de eerste maal dat men een zogeheten 'hete-Neptunus' of 'super-aarde' ontdekt.
• Nog in 2004 wordt voor het eerst exoplaneet ontdekt die zich niet rondom een moederster bevindt. Dit is de eerste zogeheten 'ronddolende' of 'verdwaalde' exoplaneet.
• In het sterrenbeeld Waterman ontdekken astronomen in 1995 voor het eerst een super-aarde rondom een ster uit de hoofdreeks.
• In 2007 slaagt men er voor het eerst in om het spectrum te analyseren van de atmosfeer van twee exoplaneten. Bij de exoplaneet HD 189733 b wordt koolstofdioxide waargenomen in de atmosfeer.
• Met behulp van de MOST satelliet wordt in 2011 een exoplaneet ondekt rondom de ster 55 Cancri. Dit is de eerste maal dat men een planeet ontdekt rondom een ster die we 's nachts met het blote oog aan de sterrenhemel zien.
• In 2012 bereiken Europese onderzoekers een belangrijke mijlpaal in de zoektocht naar exoplaneten aangezien men dan een planeet ontdekt rondom de ster Alpha Centauri B. Deze ontdekking is bijzonder belangrijk en haalt wereldwijde aandacht aangezien de exoplaneet zich op een afstand van slechts 4,3 lichtjaar van de Aarde bevindt. 
• Met behulp van de Amerikaanse Kepler ruimtetelescoop worden drie aarde-achtige exoplaneten ontdekt die zich in de zogeheten 'bewoonbare zone' rondom hun moedersterren bevinden. NASA maakt deze belangrijke ontdekking in april 2013 bekend.