Mythologie
Dit sterrenbeeld deed zijn intrede nadat de mensheid de eerste lange zeereizen had gemaakt en hiervoor maakte de sterren van deze constellatie lang deel uit van het sterrenbeeld Centaur. Het Zuiderkruis spelt een zeer belangrijke rol binnen de scheepvaart doordat zijn vier sterren wijzen naar de hemelse Zuidpool waar geen heldere sterren, zoals de Poolster aan de hemelse Noordpool, herkenbaar zijn.
Waar en wanneer vind ik het Zuiderkruis aan de sterrenhemel?
In grootte is het Zuiderkruis het 88ste en dus het kleinste sterrenbeeld. Dit is één van de bekendste sterrenbeelden van het Zuidelijk Halfrond. Deze constellatie komt zelfs voor in vlaggen van landen als Australië, Nieuw Zeeland en verschillende andere staten binnen Oceanië. Het Zuiderkruis bevindt zich vlak naast het sterrenbeeld Centaur en dit sterrenbeeld is in België en Nederland niet zichtbaar. Op plaatsen waar men dit wel kan waarnemen, zal men het sterrenbeeld Zuiderkruis rond eind maart omstreeks middernacht op zijn hoogste punt kunnen zien en aangezien op het Zuidelijk Halfrond een ster als de Poolster ontbreekt kunnen we de hemel-Zuidpool vrij makkelijk vinden door de sterren Alfa en Gamma uit het Zuiderkruis met elkaar te verbinden.
Aangrenzende sterrenbeelden
- Centaur (Centaurus)
- Vlieg (Musca)
Wat zijn de belangrijkste sterren?
Dit kleinste sterrenbeeld aan de nachtelijke sterrenhemel bevindt zich binnen de band van de Melkweg maar bevat daarentegen toch weinig sterren. De helderste ster uit het Zuiderkruis is Alfa die ook Acrux genoemd wordt en een magnitude heeft van 0,9. Wanneer we deze ster gaan bekijken met een verrekijker of telescoop zullen we zien dat deze ster twee begeleiders heeft die elk van magnitude 1,4 en 1,9 zijn. Een andere mooie dubbelster is de ster Gamma die twee begeleiders heeft met een magnitude van 1,6 en 6,7.
Welke andere objecten zijn er te vinden in het Zuiderkruis?
Veel belangrijke deep-sky objecten bevinden zich niet in dit kleine sterrenbeeld maar toch beschikt het Zuiderkruis over twee deep-sky objecten die zeker het waarnemen waard zijn. In de nabijheid van het kruis, onder de band van de Melkweg, kan men een donker gebied aantreffen die we in de sterrenkunde de 'Kolenzaknevel' noemen. Dit is een donkere, uitgestrekte nevel die zich bevindt tussen de sterren en de Melkweg. Net als alle andere nevels bestaat de Kolenzaknevel ook uit gas en stof. Observaties met professionele technieken hebben aangetoond dat in dit gebied sterren worden geboren. De afstand van de Kolenzaknevel is ongeveer 550 lichtjaar en de grootte van dit bijzonder object aan de hemel is 5° x 7°. Uit tekeningen die gevonden zijn in Australië blijkt dat de Aboriginals 40 000 jaar geleden de nevel al kenden. Een tweede belangrijk deep-sky object in het sterrenbeeld Zuiderkruis, die zich bevindt onder ster Beta, is het zogenaamde 'Juwelenkistje' (NGC 4755) die al vaag met het blote oog te zien is en een open sterrenhoop is. Met een telescoop kan men makkelijk enkele tientallen sterren herkennen die allemaal verschillende kleuren hebben waardoor de sterrenkundige John Herschel dit deep-sky object vergeleek met fonkelende juwelen. Deze open sterrenhoop bevindt zich op ongeveer 7 600 lichtjaar van ons en werd door Nicolas Louis de Lacaille in 1751 ontdekt toen deze verbleef in Zuid Afrika. Deze open sterrenhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 4,2 en kan worden teruggevonden als één enkele heldere ster in de buurt van de ster Bèta Crucis. Twee graden ten noordoosten van de ster Acrux kunnen we ook nog de zwakke open sterrenhoop NGC 4609 terugvinden. Dit hemelobject werd op 12 mei 1826 ontdekt door de Schotse astronoom James Dunlop en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 6,9.
De Kolenzaknevel in het sterrenbeeld Zuiderkruis - Foto: ESO
De prachtige open sterrenhoop NGC 4755 - Foto: ESO
