ESO’s Very Large Telescope (VLT) heeft het resultaat van een spectaculaire kosmische botsing in beeld gebracht: het sterrenstelsel NGC 7727 in het sterrenbeeld Waterman. Deze kolos is ontstaan uit de fusie van twee sterrenstelsels, een gebeurtenis die ongeveer een miljard jaar geleden is begonnen. In het centrum ervan bevindt zich het meest nabije paar superzware zwarte gaten dat we kennen. De twee objecten zullen uiteindelijk samensmelten tot een nog veel zwaarder zwart gat.
Net zoals je op straat tegen iemand aan kunt botsen, kunnen sterrenstelsels dat ook. Maar hoewel de interactie tussen sterrenstelsels veel heftiger is dan een botsing op een drukke straat, komen hun afzonderlijke sterren niet snel in aanraking met elkaar, omdat de afstanden tussen de sterren in verhouding tot hun afmetingen erg groot zijn. In plaats daarvan dansen de sterrenstelsels om elkaar heen, waarbij de zwaartekracht getijdenkrachten creëert die het uiterlijk van de beide danspartners ingrijpend doen veranderen. Voordat ze zich samenvoegen tot een nieuw stelsel, worden rond de sterrenstelsels ‘staarten’ van sterren, gas en stof gesponnen. Dat resulteert in de ongeordende en prachtig asymmetrische vorm die we bij NGC 7727 zien. De spectaculaire gevolgen van deze kosmische botsing zijn op deze foto van het sterrenstelsel, gemaakt met de FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph 2 (FORS2) van ESO’s VLT, goed te zien. Hoewel het sterrenstelsel al eens eerder werd vastgelegd door een andere ESO-telescoop, toont deze nieuwe opname complexere details, zowel in het eigenlijke stelsel als in de zwakke staarten daaromheen.
Op deze VLT-opname zien we de verstrengelde sporen die zijn ontstaan toen de beide sterrenstelsels samensmolten en sterren en stof aan elkaar onttrokken, waardoor de spectaculair lange ‘armen’ rond NGC 7727 zijn ontstaan. Delen van deze armen zijn bezaaid met sterren, die op deze foto als heldere paarsblauwe vlekken te zien zijn. De foto toont nog een ander spoor van het dramatische verleden van het stelsel: de beide heldere punten in zijn centrum. De kern van NGC 7727 bestaat nog steeds uit twee afzonderlijke galactische kernen die elk een superzwaar zwart gat herbergen. Met een afstand van ongeveer 89 miljoen lichtjaar van de aarde is dit het meest nabije paar superzware zwarte gaten dat we kennen.
Aan de hemel gezien zijn de zwarte gaten van NGC 7727 slechts 1600 lichtjaar van elkaar verwijderd. Naar verwachting zullen ze binnen 250 miljoen jaar samensmelten – een oogwenk naar astronomische maatstaven. Bij de samensmelting zal een nog zwaarder zwart gat ontstaan. De zoektocht naar zulke verborgen superzware zwarte gaten zal naar verwachting een grote impuls krijgen wanneer later dit decennium ESO’s Extremely Large Telescope (ELT) in de Chileense Atacama-woestijn in gebruik zal worden genomen. Met de ELT kunnen we nog veel meer van dit soort ontdekkingen in de centra van sterrenstelsels verwachten.
Ons eigen sterrenstelsel, dat ook een superzwaar zwart gat in zijn centrum heeft, staat over miljarden jaren zo’n zelfde fusie te wachten met zijn naaste grote buur, het Andromedastelsel. Mogelijk zal het resulterende sterrenstelsel er net zo uitzien als de kosmische dans die we nu bij NGC 7727 zien. De hier getoonde foto zou ons dus wel eens een kijkje in de toekomst kunnen geven.
Foto: ESO
Meer informatie
Deze opname is gemaakt in het kader van het ‘Cosmic Gems’-programma van ESO – een initiatief waarbij interessante, intrigerende of visueel aantrekkelijke objecten voor educatieve of publicitaire doeleinden met ESO-telescopen worden gefotografeerd. Dit programma maakt gebruik van ‘telescooptijd’ die niet geschikt is voor wetenschappelijke waarnemingen. Voor het geval de verzamelde gegevens ook bruikbaar zijn voor wetenschappelijke doeleinden, worden ze via het wetenschappelijke archief van ESO ook ter beschikking gesteld van astronomen.
De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals twee surveytelescopen: VISTA voor infrarood en de VST voor zichtbaar licht. Op Paranal zal de ESO ook de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.
Bron: ESO
