Sterrenbeelden aan de sterrenhemel.
Foto: Babak Tafreshi

Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele lichtjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het sterrenbeeld Pijl (Sagitta).

Mythologie

Desondanks dat er zich geen heldere sterren in deze constellatie bevinden zagen veel oudere volkeren, zoals de Perzen, de Grieken of de Romeinen er een pijl in en dit verklaart dan ook waarom zoveel verhalen en legenden bestaan rond dit sterrenbeeld. Wellicht speelt één van de bekendste mythologische verhalen over dit sterrenbeeld zich af rond de Titaan Prometheus die het vuur had gestolen van de goden en dit bij de stervelingen onder gebracht had. Zeus was zo boos op Prometheus dat hij besloot deze vast te hangen aan de rotsen waar een arend (Aquila) elke dag een stukje van zijn lever zou opeten. Aangezien Prometheus onsterfelijk was groeide zijn lever elke dag terug aan waardoor Aquila elke dag opnieuw at van zijn lever. Eén van de Twaalf Werken die de Griekse god Heracles (bij de Romeinen gekend als Hercules) moest uitvoeren was Prometheus redden uit zijn pijnlijke situatie en Heracles slaagde hier in door Aquila te doden met een pijl. Volgens andere legendes wordt Sagitta vaak in verband gebracht met een pijl die afkomstig was van Cupido of van Sagittarius die hiermee schoot op de schorpioen (Scorpius).

Waar en wanneer vind ik Sagitta aan de sterrenhemel?

Dit derde kleinste sterrenbeeld, dat slechts bestaat uit slechts vier sterren, bevindt zich aan de noordelijke sterrenhemel en ligt in een rijk deel van de Melkweg. Het sterrenbeeld Pijl (Sagitta) is het best waar te nemen in de maand augustus en dit sterrenbeeld kan vrijwel van overal op aArde worden waargenomen. Doordat het echter aan heldere sterren ontbreekt, vergt het even moeite om deze constellatie te herkennen. In het noorden grenst Sagitta met het sterrenbeeld Vosje (Vulpecula) en de pijl die dit sterrenbeeld voorstelt wijst naar het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus).

Sagitta

Aangrenzende sterrenbeelden

  • Vosje (Vulpecula)
  • Hercules
  • Arend (Aquila)
  • Dolfijn (Delphinus)

Wat zijn de belangrijkste sterren?

Zoals eerder al vermeld werd wordt dit sterrenbeeld gevormd door slechts 4 sterren waarvan de helderste ster een helderheid heeft van magnitude 3,4 (Gamma Sagittae). Deze koele reus bevindt zich op een afstand van 270 lichtjaar en stelt de punt van de pijl voor. De ster Sham (Alfa Sagittae) is een gele heldere ster met magnitude 4,3 die zich op 610 lichtjaar van ons bevindt en samen met de ster Beta Sagittae (magnitude 4,3) de veren van de pijl voorstellen.

Welke andere objecten zijn er te vinden in Sagitta?

In het sterrenbeeld Pijl (Sagitta) kunnen we één deep-sky object terugvinden uit de bekende Messiercatalogus. Zo is Messier 71 is een prachtige bolvormige sterrenhoop die in 1745 werd ontdekt door Jean-Philippe de Chéseaux en in 1780 door Charles Messier werd opgenomen in zijn catalogus van komeetachtige objecten als nummer 71. Dit deep-sky object heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8,2 en bevindt zich op een afstand van 13 000 lichtjaar van ons. Ondanks het feit dat Messier 71 officieel gecatalogeerd werd als een bolhoop kan dit object ook worden aanzien als een open sterrenhoop. De doorsnede van Messier 71 bedraagt 27 lichtjaar en dit object kan je relatief eenvoudig terugvinden. Naast Messier 71 kunnen we in het sterrenbeeld Pijl ook nog de Halskettingnevel waarnemen. Dit object is een planetaire nevel die pas in 2005 werd ontdekt en zich op een afstand bevindt van 15 000 lichtjaar. 

De bolvormige sterrenhoop Messier 71 - Foto: NASA

Kris Christiaens

K. Christiaens

Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.
Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur.