Een sterrenbeeld is een verzameling sterren die ogenschijnlijk een figuur vormen wanneer we deze sterren met denkbeeldige lijnen verbinden. Vanop aarde lijken deze sterren die een sterrenbeeld vormen dicht bij elkaar te staan maar in het heelal bevinden deze sterren zich vele licthjaren van elkaar. Sterrenbeelden hebben een rijke geschiedenis en hebben veelal namen gekregen die afkomstig zijn uit de Griekse of Romeinse mythologie of van dieren. de huidige indeling van de sterrenbeelden is voornamelijk gebaseerd op de sterrenatlas die in 1603 werd uitgegeven door de Duitse sterrenkundige Johannes Bayer. In dit artikel bespreken we het sterrenbeeld Hoofdhaar (Coma Berenices).

Mythologie

De legende van dit sterrenbeeld gaat over echte mensen. Berenice, een mooie vrouw van een Egyptische Farao, beloofde haar lange gouden haar aan de godin Aphrodite als haar man veilig uit de oorlog terugkeerde. Dit geschiedde en het haar werd in een tempel geplaatst. Opeens was het haar verdwenen, de Farao ging enkele wachters doodden toen opeens de hofastronoom bekend maakte dat Aphrodite het haar aan de hemel heeft gehangen zodat iedereen dit kon bewonderen.

Algemeen

Coma Berenice, het haar van Berenice, is een sterrenbeeld aan de noordelijke sterrenhemel en is het beste zichtbaar van de maanden januari tot augustus. In grootte is Coma Berenice het 42ste sterrenbeeld. Dit is geen groot sterrenbeeld maar de galactische noordpool bevindt zich wel in deze constellatie.

Coma Berenices

Aangrenzende sterrenbeelden

Canes Venatici
Ursa Major
Leo
Virgo
Boötes

Wat zijn de belangrijkste sterren?

Het sterrenbeeld is niet erg helder en bevat geen sterren die helderder zijn dan magnitude 4. β Comae Berenices is de helderste ster in het sterrenbeeld met een magnitude van 4,26. Deze ster is iets helderder dan onze eigen zon. Het geeft ons een mooi idee hoe onze ster eruit zou zien op 27 lichtjaar afstand.

Welke andere objecten zijn er te vinden in Coma Berenices?

Hoewel dit sterrenbeeld niet erg groot is, bevat het wel acht deep-sky objecten uit de bekende Messierlijst nog tal van andere objecten uit de NGC-lijst. Zo kunnen we in het sterrenbeeld Hoofdhaar Messier 64 terugvinden. Dit is een spiraalvormig melkwegstelsel dat zich op een afstand van bevindt van 19 miljoen lichtjaar. Dit melkwegstelsel heeft een doorsnede van ongeveer 40 000 lichtjaar en heeft een een doorsnede van 4 000 lichtjaar. Messier 64 wordt ook wel het "Zwarte Oogstelsel". In 1779 ontdekte Edward Pigott het sterrenstelsel als eerste en 12 dagen later werd het onafhankelijk van hem door Johann Elert Bode gezien. Doordat dit sterrenstelsel een schijnbare helderheid heeft van magnitude 8,5 is dit een geliefkoosd object onder amateur astronomen. Een ander prachtig sterrenstelsel dat we in het sterrenbeeld Hoofdhaar kunnen waarnemen, is Messier 100. Dit spiraalvormig sterrenstelsel werd in ontdekt in 1781 door Pierre Méchain en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9,3. Deze constellatie maakt deel uit van de bekende Virgo-cluster en bevindt zich op een afstand van ongeveer 60 miljoen lichtjaar van de Aarde. Vanaf onze planeet kijken we exact van bovenaf naar dit sterrenstelsel waardoor dit doorheen een telescoop een prachtig object is. Andere sterrenstelsels die we in dit sterrenbeeld kunnen waarnemen, zijn Messier 91, Messier 98 en Messier 99. Deze drie deep-sky objecten hebben een schijnbare helderheid van magnitude 10. In het sterrenstelsel Hoofdhaar vinden we ook de bolvormige sterrenhoop Messier 53 terug. Dit hemelobject werd in 1775 door Johann Elert Bode ontdekt en is één van de verst verwijderde bolvormige sterrenhopen in ons melkwegstelsel (afstand: 58 000 lichtjaar). De bolhoop heeft een doorsnede van 220 lichtjaar. Messier 53 kan gevonden worden ongeveer 1 graad ten noordoosten van de ster alpha Comae Berenices. Eén van de meest indrukwekkende deep-sky objecten in dit sterrenbeeld is NGC 4676. Dit object bestaat uit twee sterrenstelsels die met elkaar in botsing zijn gekomen. De twee sterrenstelsels trekken elkaar aan en zijn bezig te fuseren tot een groot sterrenstelsel. Beide sterrenstelsels bevinden zich op een afstand van ongeveer 290 miljoen lichtjaar van ons. Dit object wordt door astronomen ook wel "de muizen" genoemd.

Het prachtige deep-sky object NGC 4676 - Foto: NASA

Het sterrenstelsel Messier 64 - Foto: NASA/The Hubble Heritage Team