M101, ook wel het 'Windmolenstelsel' genaamd, is een groot spiraalvormig sterrenstelsel in het sterrenbeeld Ursa Major (Grote Beer). Het sterrenstelsel is vergelijkbaar met de iets grotere M33 en de iets kleinere M74 (in achtereenvolgens Triangulum en Pisces). M101 heeft een diameter van ongeveer 170 000 lichtjaar en bevat meer dan 180 miljoen sterren waarvan het licht meer dan 15 miljoen jaar nodig heeft om ons te bereiken. Op fotografische opnames is de opvallende spiraalstructuur mooi te zien net als verschillende nevelcomplexen waarvan verschillende eigen NGC-nummers hebben gekregen.
Sterrenbeeld: Ursa Major
Magnitude: 7.9
Coördinaten:
- RA: 14h 03.2m
- DEC: +54° 21'
Geschiedenis
M101 werd in het jaar 1781 ontdekt door Pierre Méchain. Het sterrenstelsel werd door Charles Messier geobserveerd op 27 maart 1781 die het toevoegde aan zijn bekende lijst van komeetachtige objecten. Hij beschreef het object als een nevel zonder sterren, zeer zwak en redelijk groot. William Herschel zag een gevlekte structuur, net zoals zijn zoon John. In 1851 ontdekte Lord Rosse de ware aard van M101, en beschreef het object als een grote spiraal met een schijnbare diameter van 14'.
Waarnemen
M101 is ongetwijfeld één van de moeilijkste Messierobjecten om waar te nemen. Dit komt voornamelijk vanwege zijn grootte. Door de lage oppervlaktehelderheid is het sterrenstelsel zo goed als onzichtbaar in een telescoop. Nochtans is het object niet echt moeilijk terug te vinden aangezien dit niet zo ver van de bekende dubbelster Mizar en Alcor ligt. Indien men vertrekt bij de ster 80 UMa en daarna beweegt naar achtereenvolgens 81, 83, 83 en 86 UMa is het eenvoudig om M101 waar te nemen. Eenmaal bij 86 UMa aangekomen zou het sterrenstelsel bij lage vergroting in hetzelfde beeldveld moeten staan. Met een binoculair ziet men een grote, zwakke vlek en op donkere plaatsen eveneens een verheldering in het centrum. Vaak geeft een groot binoculair een mooier beeld dan een grote telescoop vanwege het beeldveld van meerdere graden. In zeer grote telescopen (+ 30 cm) is het mogelijk om een glimp op te vangen van de spiraalstructuur die zo opvallend is op de vele fotografische opnames van dit object. Fans van zwakke sterrenstelsels moeten zeker op zoek gaan naar enkele zeer moeilijke objecten die zich in de buurt bevinden van M101. Op iets meer dan een halve graad ten zuidwesten van het sterrenstelsel vinden we NGC 5474 terug en op 1 graad ten noorden van M101 kan men een groep van andere sterrenstelsels waarnemen waaronder NGC 5473, 5485 en 5422.
