De maan is de enigste natuurlijke satelliet van de aarde en heeft een diameter van 3.475,9 kilometer. De gemiddelde afstand tussen de maan en onze aarde bedraagt ongeveer 384.450 kilometer en dit verlaten, grijs hemellichaam beschikt niet over een eigen atmosfeer. De totale massa van de maan bedraagt 1/81 van die van de aarde en na de aarde is dit het enigste object in het universum waar we het meest over weten. De maan wordt al vele duizenden jaren waargenomen en door het bestuderen van de maanfasen konden Griekse filosofen al tot de vaststelling komen dat onze planeet rond was. Met de komst van de ruimtevaart is de kennis van onze maan zeer goed uitgebreid en dit is nog steeds het enigste hemellichaam, naast de aarde, waar de mens ooit voet op heeft gezet.
De maan maakt één omwenteling om de 27 dagen en 7 uur om de aarde en draait ongeveer in dezelfde periode om haar eigen as waardoor altijd dezelfde kant van de maan te zien is vanop onze planeet. Voordat ruimtesondes de achterkant van de maan voor het eerst fotografeerden, kende de mens slechts 59% van het oppervlak van de maan. Dit kwam door allerlei variaties in de baan van de maan die ervoor zorgden dat we net iets meer te zien kregen dan de helft. De maan begeeft zich in een elliptische baan om de aarde en wanneer de maan zich het verst bevindt van de aarde heet dit het "apogeum". Het punt waarop de maan het dichtst bij de aarde staat heet dan weer het "perigeum". De maan beschikt in tegenstelling tot de aarde niet over een magnetisch veld maar uit onderzoek van de maanrotsen die zijn meegebracht naar de aarde door de Apollo astronauten blijkt dat de maan ongeveer 3,7 miljard jaar geleden toch een sterk magnetisch veld moet hebben gehad. Een magnetisch veld kan enkel bij een hemelobject ontstaan door het dynamo effect in vloeibare geleidende planeetkernen. Dit zou er dus op wijzen dat de maan vroeger een vloeibare ijzeren kern moet hebben gehad. Lange tijd heeft men verondersteld dat de maan geen kern had maar sinds recente onderzoeken weten we nu dat de maan toch over een zeer kleine kern beschikt.
Samenstelling van de maan - Foto: NASA
Het oppervlak van de maan is heel kil en verlaten en behalve duizenden kraterinslagen en bergketens vind men hier dan ook niets terug. De meeste kraters zijn afkomstig uit de beginperiode van ons zonnestelsel waarin duizenden restanten van het ontstaan van het zonnestelsel insloegen op de jonge planeten en hun manen. Door het ontbreken van een atmosfeer rondom de maan zien deze kraters er nog allemaal heel vers uit maar de meeste hebben een leeftijd van ongeveer vier miljard jaar. De donkere gebieden die op het oppervlak van de maan terug te vinden zijn, zijn kraterinslagen die later opgevuld werden door vulkanische activiteit. Dergelijke gebieden noemt men “mare" en zijn reusachtige vulkanische vlakten die soms ook wel eens “zeeën” genoemd werden. De bergketens die zich op het maanoppervlak bevinden, zijn ontstaan door het samendrukken van de maankorst die soms veroorzaakt werd dor kraterinslagen maar meestal door het immense gewicht van de laag basalt die naar boven gedrukt werd en later de “mare” vormden.
Over het ontstaan van de maan is nog steeds veel onduidelijkheid maar één theorie die door velen aanzien wordt als meest correcte is dat de aarde gebotst is met een ander object en hieruit de maan ontstaan is. Het object "Theia" zou ongeveer de grootte gehad hebben van de planeet Mars en zou in aanraking gekomen zijn met de aarde waarna zich een enorme brok materie van de aarde losrukte die uiteindelijk stolde en nu onze maan zou zijn. Velen geloven deze theorie omdat de samenstelling van vele gesteenten op de maan hetzelfde is als die van op aarde. De gesteenten die teruggebracht werden door de Apollo astronauten vanop het oppervlak van de maan zouden een leeftijd hebben van 4,52 miljard jaar en dit is slechts 30 tot 50 miljoen jaar na het ontstaan van ons zonnestelsel. Vorige theorieën over het ontstaan van de maan waren onder andere dat beide objecten tegelijkertijd zouden ontstaan zijn uit dezelfde stofschijf of dat de maan tijdens het ontstaan van onze aarde zich los heeft gescheurd uit de nog jonge aarde door de grote invloed van de middelpunt vliegende kracht.
Het is intussen al een poosje geleden dat de mens op de maan heeft gewandeld maar toch blijft dit kleine hemellichaam nog steeds voor mysteries en onbeantwoorde vragen zorgen. De maansonde Clementine bracht ons een pak nieuwe gegevens over het oppervlak van de maan en ontdekte dat er zich mogelijk waterijs zou bevinden in de maankrater Clavius. Deze zeer diepe krater die gelegen is op de zuidpool is één van de weinige plaatsen in ons zonnestelsel waar nooit zonlicht komt. Een andere Amerikaanse maansonde, Lunar Prospector, bevestigde eveneens het bestaan van waterijs op de maan. Dankzij de snelle technologische evolutie in de ruimtevaart is de kennis over onze maan enorm uitgebreid maar toch duurde het tot eind de jaren '50 eer de eerste onbemande sonde voorbij de maan vloog. De toenmalige Sovjet-Unie en de Verenigde Staten lanceerden tientallen onbemande ruimtetuigen richting de maan en tijdens het Amerikaanse Apollo bemande ruimteprogramma wandelden eind de jaren '60 en begin de jaren '70 in totaal twaalf astronauten op het oppervlak van de maan. Deze astronauten brachten in totaal 381 kilogram aan maanrots terug naar de aarde. Tot op heden is dit nog steeds één van de grootste prestaties van de mensheid. Vandaag de dag is de maan voor velen minder interessant dan vroeger maar de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA maakte bekend opnieuw bemande reizen te willen plannen en uitvoeren naar de maan en een eventuele basis op de maan te gebruiken als tussenstop naar andere hemellichamen zoals de planeet mars of planetoïden.
